Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΊΩΝ - 1931
Υιοθετήθηκε στο Πρώτο Διεθνές Συνέδριο Αρχιτεκτόνων και Τεχνικών Ιστορικών Μνημείων, Αθήνα 1931
Στη Συνδιάσκεψη της Αθήνας ελήφθησαν τα ακόλουθα επτά κύρια ψηφίσματα που ονομάστηκαν CARTA DEL RESTAURO:
1. Διεθνείς οργανισμοί για την Αποκατάσταση σε επιχειρησιακό και συμβουλευτικό επίπεδο πρέπει να συσταθούν.
2. Τα προτεινόμενα έργα Αποκατάστασης πρέπει να υποβάλλονται σε κριτική με γνώση, ώστε να αποφεύγονται λάθη που θα προκαλέσουν απώλεια του χαρακτήρα και των ιστορικών αξιών των κατασκευών.
3. Τα προβλήματα διατήρησης των ιστορικών χώρων πρέπει να επιλυθούν με νομοθεσία σε εθνικό επίπεδο για όλες τις χώρες.
4. Οι ανασκαμμένοι χώροι που δεν υπόκεινται σε άμεση αποκατάσταση πρέπει να επαναταφούν για προστασία.
5. Στις εργασίες αποκατάστασης μπορούν να χρησιμοποιούνται σύγχρονες τεχνικές και υλικά.
6. Οι ιστορικοί χώροι πρέπει να τυγχάνουν αυστηρής επιμελητικής προστασίας.
7. Πρέπει να δίνεται προσοχή στην προστασία των περιοχών που περιβάλλουν τους ιστορικούς τόπους.
Γενικά συμπεράσματα της Διάσκεψης της Αθήνας
I. -- ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ.
Η Συνδιάσκεψη άκουσε τη διατύπωση των γενικών αρχών και δογμάτων που αφορούν την προστασία των μνημείων.
Ανεξάρτητα από την ποικιλία των συγκεκριμένων περιπτώσεων, καθεμία από τις οποίες επιδέχεται διαφορετική λύση, η Συνδιάσκεψη διαπίστωσε ότι επικρατεί στις διάφορες χώρες που εκπροσωπούνται μια γενική τάση να εγκαταλείπονται οι αναστηλώσεις in toto και να αποφεύγονται οι κίνδυνοι που τις συνοδεύουν με την έναρξη ενός συστήματος τακτικής και μόνιμης συντήρησης που υπολογίζεται ότι θα εξασφαλίσει τη διατήρηση των κτιρίων.
Όταν, ως αποτέλεσμα της φθοράς ή της καταστροφής, η αποκατάσταση φαίνεται απαραίτητη, συνιστά να γίνεται σεβαστό το ιστορικό και καλλιτεχνικό έργο του παρελθόντος, χωρίς να αποκλείεται το ύφος οποιασδήποτε περιόδου.
Η Συνδιάσκεψη συνιστά να διατηρείται η κατοίκηση των κτιρίων, η οποία εξασφαλίζει τη συνέχεια της ζωής τους, αλλά να χρησιμοποιούνται για σκοπούς που σέβονται τον ιστορικό ή καλλιτεχνικό τους χαρακτήρα.
II. -- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
Η Συνδιάσκεψη άκουσε τη δήλωση των νομοθετικών μέτρων που έχουν σχεδιαστεί για την προστασία των μνημείων καλλιτεχνικού, ιστορικού ή επιστημονικού ενδιαφέροντος που ανήκουν στις διάφορες χώρες.
Ενέκρινε ομόφωνα τη γενική τάση που αναγνωρίζει, στο πλαίσιο αυτό, ένα ορισμένο δικαίωμα της κοινότητας όσον αφορά την ιδιωτική ιδιοκτησία.
Σημείωσε ότι οι διαφορές που υπάρχουν μεταξύ αυτών των νομοθετικών μέτρων οφείλονται στη δυσκολία συμβιβασμού του δημόσιου δικαίου με τα δικαιώματα των ιδιωτών.
Κατά συνέπεια, ενώ η Συνδιάσκεψη εγκρίνει τη γενική τάση των μέτρων αυτών, είναι της γνώμης ότι θα πρέπει να συνάδουν με τις τοπικές συνθήκες και με την τάση της κοινής γνώμης, έτσι ώστε να συναντηθούν οι λιγότερες δυνατές αντιδράσεις, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τις θυσίες που μπορεί να κληθούν να κάνουν οι ιδιοκτήτες της ιδιοκτησίας προς το γενικό συμφέρον.
Συνιστά να εξουσιοδοτηθούν οι δημόσιες αρχές κάθε χώρας να λαμβάνουν συντηρητικά μέτρα σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.
Ελπίζει ειλικρινά ότι το ∆ιεθνές Γραφείο Μουσείων θα δηµοσιεύσει έναν κατάλογο και έναν συγκριτικό πίνακα των νοµοθετικών µέτρων που ισχύουν στις διάφορες χώρες και ότι οι πληροφορίες αυτές θα ενηµερώνονται συνεχώς.
III. -- ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ
Η Συνδιάσκεψη συνιστά να γίνεται σεβαστός, κατά την κατασκευή των κτιρίων, ο χαρακτήρας και η εξωτερική όψη των πόλεων στις οποίες πρόκειται να ανεγερθούν, ιδίως στη γειτονιά των αρχαίων μνημείων, όπου πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στο περιβάλλον. Ακόμη και ορισμένες ομαδοποιήσεις και ορισμένες ιδιαίτερα γραφικές προοπτικές πρέπει να διατηρούνται.
Θα πρέπει επίσης να μελετηθεί η καλλωπιστική βλάστηση που ταιριάζει περισσότερο σε ορισμένα μνημεία ή ομάδες μνημείων από την άποψη της διατήρησης του αρχαίου χαρακτήρα τους. Συστήνει ιδιαίτερα την καταστολή κάθε μορφής δημοσιότητας, της ανέγερσης αντιαισθητικών τηλεγραφικών στύλων και τον αποκλεισμό όλων των θορυβωδών εργοστασίων, ακόμη και των ψηλών φρεατίων στη γειτονιά των καλλιτεχνικών και ιστορικών μνημείων.
IV. -- ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΝΗΜΕΙΩΝ
Οι εμπειρογνώμονες άκουσαν διάφορες αναφορές σχετικά με τη χρήση σύγχρονων υλικών για τη στερέωση αρχαίων μνημείων. Ενέκριναν τη συνετή χρήση όλων των μέσων που διαθέτει η σύγχρονη τεχνική και ειδικότερα το ενισχυμένο σκυρόδεμα.
Διευκρίνισαν ότι το έργο αυτό της εδραίωσης θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν κρυφό, ώστε να διατηρείται η όψη και ο χαρακτήρας του αναστηλωμένου μνημείου.
Συνιστούσαν την υιοθέτησή τους ειδικότερα στις περιπτώσεις όπου η χρήση τους επιτρέπει την αποφυγή των κινδύνων της αποσυναρμολόγησης και της επαναφοράς των προς συντήρηση τμημάτων.
V. -- Η ΦΘΟΡΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ
Η Συνδιάσκεψη διαπίστωσε ότι, υπό τις συνθήκες της σημερινής ζωής, τα μνημεία σε όλο τον κόσμο απειλούνται σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό από ατμοσφαιρικούς παράγοντες.
Εκτός από τις συνήθεις προφυλάξεις και τις μεθόδους που εφαρμόζονται επιτυχώς στη συντήρηση των μνημειακών αγαλμάτων στην τρέχουσα πρακτική, ήταν αδύνατο, λόγω της πολυπλοκότητας των περιπτώσεων και με τις διαθέσιμες σήμερα γνώσεις, να διατυπωθούν γενικοί κανόνες.
Η Συνδιάσκεψη συνιστά:
1. Σε κάθε χώρα, οι αρχιτέκτονες και οι επιμελητές των μνημείων να συνεργάζονται με ειδικούς στις θετικές, χημικές και φυσικές επιστήμες με σκοπό τον καθορισμό των μεθόδων που πρέπει να υιοθετηθούν σε συγκεκριμένες περιπτώσεις,
2. Το Διεθνές Γραφείο Μουσείων να ενημερώνεται για τις εργασίες που γίνονται σε κάθε χώρα στον τομέα αυτό και να γίνεται σχετική αναφορά στις εκδόσεις του Γραφείου.
Όσον αφορά τη διατήρηση των μνημειακών γλυπτών, η Συνδιάσκεψη είναι της γνώμης ότι η απομάκρυνση των έργων τέχνης από το περιβάλλον για το οποίο σχεδιάστηκαν πρέπει, κατ' αρχήν, να αποθαρρύνεται. Συνιστά, για προληπτικούς λόγους, τη διατήρηση των πρωτότυπων μοντέλων, όταν αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν, ή, αν αυτό είναι αδύνατο, τη λήψη εκμαγείων.
VI. -- Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ
Η Συνδιάσκεψη διαπιστώνει με ευχαρίστηση ότι οι αρχές και οι τεχνικές εκτιμήσεις που εκτίθενται στις διάφορες λεπτομερείς ανακοινώσεις εμπνέονται από την ίδια ιδέα, δηλαδή:
Στην περίπτωση των ερειπίων, η σχολαστική συντήρηση είναι απαραίτητη και πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για την αποκατάσταση των αρχικών θραυσμάτων που μπορούν να ανακτηθούν (ανασύσταση), όποτε αυτό είναι δυνατό, ενώ τα νέα υλικά που χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτό πρέπει σε κάθε περίπτωση να είναι αναγνωρίσιμα. Όταν η διατήρηση των ερειπίων που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια των ανασκαφών είναι αδύνατη, η Συνδιάσκεψη συνιστά την ταφή τους, με ακριβή καταγραφή φυσικά πριν από τις εργασίες επιχωμάτωσης.
Θα ήταν περιττό να αναφερθεί ότι οι τεχνικές εργασίες που αναλαμβάνονται σε σχέση με την ανασκαφή και τη συντήρηση των αρχαίων μνημείων απαιτούν στενή συνεργασία μεταξύ του αρχαιολόγου και του αρχιτέκτονα.
Όσον αφορά τα άλλα μνημεία, οι εμπειρογνώμονες συμφώνησαν ομόφωνα ότι, πριν από την ανάληψη οποιασδήποτε στερεωτικής ή μερικής αποκατάστασης, θα πρέπει να γίνει ενδελεχής ανάλυση των ελαττωμάτων και της φύσης της φθοράς των μνημείων αυτών. Αναγνώρισαν ότι κάθε περίπτωση πρέπει να αντιμετωπίζεται μεμονωμένα.
VII. -- Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΚΑΙ Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
α) Τεχνική και ηθική συνεργασία.
Η Συνδιάσκεψη, πεπεισμένη ότι το ζήτημα της συντήρησης των καλλιτεχνικών και αρχαιολογικών αγαθών της ανθρωπότητας είναι ένα ζήτημα που ενδιαφέρει την κοινότητα των κρατών, τα οποία είναι θεματοφύλακες του πολιτισμού,
Ελπίζει ότι τα Κράτη, ενεργώντας στο πνεύμα του Συμφώνου της Κοινωνίας των Εθνών, θα συνεργάζονται μεταξύ τους σε ολοένα αυξανόμενη κλίμακα και με πιο συγκεκριμένο τρόπο με σκοπό την προώθηση της διατήρησης των καλλιτεχνικών και ιστορικών μνημείων,
Θεωρεί άκρως επιθυμητό να δοθεί η ευκαιρία σε ειδικευμένα ιδρύματα και ενώσεις, χωρίς να θίγεται καθ' οιονδήποτε τρόπο το διεθνές δημόσιο δίκαιο, να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για την προστασία των έργων τέχνης στα οποία ο πολιτισμός έχει εκφραστεί στον ύψιστο βαθμό και τα οποία φαίνεται να απειλούνται με καταστροφή,
Εκφράζει την επιθυμία να υποβληθούν στον Οργανισμό Πνευματικής Συνεργασίας της Κοινωνίας των Εθνών αιτήματα για την επίτευξη του σκοπού αυτού, τα οποία θα υποβληθούν στη σοβαρή προσοχή των κρατών.
Εναπόκειται στη Διεθνή Επιτροπή Πνευματικής Συνεργασίας, μετά από έρευνα που θα διεξαχθεί από το Διεθνές Γραφείο Μουσείων και αφού συγκεντρώσει όλες τις σχετικές πληροφορίες, ειδικότερα από την ενδιαφερόμενη Εθνική Επιτροπή Πνευματικής Συνεργασίας, να εκφράσει γνώμη για τη σκοπιμότητα των μέτρων που πρέπει να ληφθούν και για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση.
Τα μέλη της Συνδιάσκεψης, αφού επισκέφθηκαν κατά τη διάρκεια των συζητήσεών τους και κατά τη διάρκεια της μελετητικής διαδρομής που μπόρεσαν να κάνουν με την ευκαιρία αυτή, μια σειρά από ανασκαφικούς χώρους και αρχαία ελληνικά μνημεία, απέδωσαν ομόφωνα φόρο τιμής στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία, εδώ και πολλά χρόνια, έχει αναλάβει η ίδια εκτεταμένα έργα και, ταυτόχρονα, έχει δεχθεί τη συνεργασία αρχαιολόγων και εμπειρογνωμόνων από κάθε χώρα.
Τα μέλη της Συνδιάσκεψης είδαν εκεί ένα παράδειγμα δραστηριότητας που δεν μπορεί παρά να συμβάλει στην πραγματοποίηση των στόχων της πνευματικής συνεργασίας, η ανάγκη για την οποία εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών τους.
β) Ο ρόλος της εκπαίδευσης στον σεβασμό των μνημείων.
Η Συνδιάσκεψη, σταθερά πεπεισμένη ότι η καλύτερη εγγύηση στο θέμα της διατήρησης των μνημείων και των έργων τέχνης προέρχεται από τον σεβασμό και την προσήλωση των ίδιων των λαών,
Θεωρώντας ότι τα αισθήματα αυτά μπορούν σε πολύ μεγάλο βαθμό να προωθηθούν με την κατάλληλη δράση εκ μέρους των δημόσιων αρχών,
συνιστά στους εκπαιδευτικούς να παροτρύνουν τα παιδιά και τους νέους να απέχουν από την παραμόρφωση των μνημείων κάθε είδους και να τους διδάσκουν να δείχνουν μεγαλύτερο και γενικότερο ενδιαφέρον για την προστασία αυτών των συγκεκριμένων μαρτυριών όλων των εποχών του πολιτισμού.
γ) Αξία της διεθνούς τεκμηρίωσης.
Η Συνδιάσκεψη εκφράζει την επιθυμία ότι:
1. Κάθε χώρα, ή τα ιδρύματα που έχουν δημιουργηθεί ή αναγνωριστεί αρμόδια για τον σκοπό αυτό, να δημοσιεύουν έναν κατάλογο των αρχαίων μνημείων, με φωτογραφίες και επεξηγηματικές σημειώσεις,
2. Κάθε χώρα να συγκροτεί επίσημα αρχεία που θα περιέχουν όλα τα έγγραφα που αφορούν τα ιστορικά της μνημεία,
3. Κάθε χώρα καταθέτει αντίγραφα των δημοσιεύσεών της για τα καλλιτεχνικά και ιστορικά μνημεία στο Διεθνές Γραφείο Μουσείων,
4. Το Γραφείο αφιερώνει ένα μέρος των εκδόσεών του σε άρθρα σχετικά με τις γενικές διαδικασίες και μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση των ιστορικών μνημείων,
5. Το Γραφείο μελετά τους καλύτερους τρόπους αξιοποίησης των πληροφοριών που συγκεντρώνονται με αυτόν τον τρόπο".