Η πολιτιστική κληρονομιά είναι συχνά ανυπεράσπιστη λόγω έλλειψης νομικών μέσων για την κατάλληλη προστασία και διαχείρισή της. Με την εξαίρεση μεμονωμένων περιπτώσεων σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, τα περισσότερα νομικά εργαλεία για την προστασία της κληρονομιάς πρωτοεμφανίστηκαν σε διάφορες χώρες τον 19ο αιώνα, συμπίπτοντας με το αυξημένο λαϊκό ενδιαφέρον για διάφορες πτυχές της κληρονομιάς, ιδίως μνημειακές ή αντιπροσωπευτικές της ταυτότητας ή της προσωπικής ιστορίας μεμονωμένων λαών. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργήθηκαν υπερεθνικοί οργανισμοί για την αναγνώριση, διαχείριση και προστασία της κληρονομιάς, προωθώντας το αίσθημα της κοινής ιδιοκτησίας της πιο εμβληματικής και αντιπροσωπευτικής ανθρώπινης κληρονομιάς παγκοσμίως. Τέτοιοι κοινοί παρονομαστές είναι η UNESCO και το ICOMOS ή θα μπορούσαμε επίσης να αναφέρουμε κάποιες διεθνώς αναγνωρισμένες στρατηγικές, όπως η Ευρωπαϊκή στρατηγική για την πολιτιστική κληρονομιά του 21ου αιώνα, που θεσπίστηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης. ..MORE >>
Η διεθνής προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς καθορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό (UNESCO), ο οποίος είναι ένας ειδικός οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών που ιδρύθηκε το 1945 για να συμβάλει στην παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια μέσω της εκπαίδευσης, της επιστήμης και του πολιτισμού (http://whc.unesco.org). Η έδρα της βρίσκεται στο Παρίσι και η οικουμενικότητά της φαίνεται από τον αριθμό των χωρών-μελών της, ο οποίος σήμερα ανέρχεται σε 195. Τα προγράμματα της UNESCO εργάζονται για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης που ορίζονται στο Πρόγραμμα 2030 και εγκρίθηκαν από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 2015. Καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας της η UNESCO έχει επιδείξει μεγάλο σεβασμό στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της χρήσης δύο ρυθμιστικών μηχανισμών: των συμβάσεων, που επικυρώνουν τους κανονισμούς για όλες τις χώρες, και των συστάσεων, οι οποίες δεν έχουν ρυθμιστική αξία αλλά χρησιμοποιούνται ως προτάσεις για την προστασία του πολιτισμού και των πολιτιστικών αγαθών. ... MORE >>
Το 1965, οι χώρες μέλη της UNESCO συγκεντρώθηκαν στη Βαρσοβία για να υπογράψουν τον Διεθνή Χάρτη για τη Συντήρηση και την Αποκατάσταση των Μνημείων και των Τόπων, με βάση τις αρχές που είχαν θεσπιστεί στον Χάρτη της Βενετίας (1964), ο οποίος καθιέρωνε τη δημιουργία ενός Διεθνούς Συμβουλίου για τα Μνημεία και τους Τόπους (ICOMOS - https://www.icomos.org/en) για την προστασία και τη διατήρησή τους. Έτσι, το ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών) είναι ένας διεθνής μη κυβερνητικός οργανισμός που συνδέεται με την UNESCO, αφιερωμένος στην προώθηση της θεωρίας, της μεθοδολογίας και της τεχνολογίας που εφαρμόζεται στη διατήρηση, την προστασία και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η έδρα της Διεθνούς Γραμματείας του βρίσκεται στο Παρίσι της Γαλλίας. ... MORE >>
Στο Ενωμένο Βασίλειο, ο Υπουργός Πολιτισμού, Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Αθλητισμού είναι αρμόδιος για την καταγραφή των κτιρίων και τον σχεδιασμό της προστασίας των παλαιών μνημείων. Για το σκοπό αυτό, θεσπίζονται νομικά δεσμευτικές κατηγορίες προστατευόμενης κληρονομιάς: διατηρητέα κτίρια, καταγεγραμμένα μνημεία, περιοχές διατήρησης και προστατευόμενα ναυάγια. Όλες οι κατηγορίες εμφανίζονται στον Εθνικό Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Αγγλίας. Επιπλέον, το 2012, το Υπουργείο Κοινοτήτων και Τοπικής Αυτοδιοίκησης δημοσίευσε το Εθνικό Πλαίσιο Πολιτικής Σχεδιασμού (NPPF), καθορίζοντας τις πολιτικές σχεδιασμού της κυβέρνησης μαζί με ένα ειδικό τμήμα για το δομημένο ιστορικό περιβάλλον. Βασικός στόχος του NPPF είναι η προώθηση της βιώσιμης οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης στο πλαίσιο του συστήματος σχεδιασμού. ... MORE >>
Στην Ουγγαρία η θεσμική δομή που είναι αρμόδια για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει αναδιοργανωθεί πολλές φορές από το 2010. Ο βασικός νόμος ωστόσο παρέμεινε ο νόμος LXIV του 2001, ωστόσο με πολλές τροποποιήσεις, οι τελευταίες από τον Ιανουάριο του 2023. Οι τελευταίες αλλαγές ανέθεσαν την προστασία και τη διαχείριση τόσο των υλικών όσο και των άυλων αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς στο νεοσύστατο Υπουργείο Κατασκευών και Μεταφορών από το γραφείο του Πρωθυπουργού, μαζί με όλα σχεδόν τα καθήκοντα που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική. Μόνο το Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης Οικοδομικών Υποθέσεων παρέμεινε στο Κέντρο Γνώσης Lechner, το back office του Γραφείου του Πρωθυπουργού. ... MORE >>
Η πολιτική για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Πολωνία καταγράφεται στο "Εθνικό πρόγραμμα για την προστασία και τη φροντίδα των μνημείων", το οποίο ψηφίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο και εφαρμόζεται υπό την εποπτεία και τη διεύθυνση του Γενικού Επιθεωρητή Μνημείων (Γραμματέας ή Υφυπουργός στο Υπουργείο Πολιτισμού και Εθνικής Κληρονομιάς) σε στενή συνεργασία με τους φορείς που είναι επιφορτισμένοι με την εφαρμογή του. Η εθνική κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για την παροχή νομικών, οργανωτικών και οικονομικών πληροφοριών για τη διατήρηση, τη διαχείριση και τη συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την παρακολούθηση της κατάστασης διατήρησης και χρήσης της και την εκτέλεση καθηκόντων προστασίας που αφορούν τον χωροταξικό σχεδιασμό. Όλες αυτές οι δραστηριότητες εκτελούνται από τους τοπικούς Επιθεωρητές Μνημείων, οι οποίοι εξαρτώνται από τον Γενικό Επιθεωρητή Μνημείων, υπό τον έλεγχο και τη συμβουλευτική υποστήριξη των θεσμικών οργάνων σε κεντρικό επίπεδο ... MORE >>
Στη Σλοβενία, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς περιλαμβάνεται ως ειδική κατηγορία στο σλοβενικό Σύνταγμα. Σύμφωνα με τον Νόμο περί Προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς (2008), η πλήρης διατήρηση της κληρονομιάς υλοποιείται μέσω του εδαφικού σχεδιασμού, με σεβασμό της σημασίας της κληρονομιάς και ενσωμάτωσή της στη βιώσιμη ανάπτυξη που εποπτεύεται από τις αρχές.
Σε εθνικό επίπεδο, η κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για τη θέσπιση νόμων για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και για τα κονδύλια αποκατάστασης. Σε συνεργασία με άλλα υπουργεία και τους δήμους, το Υπουργείο Πολιτισμού είναι υπεύθυνο για την εφαρμογή της πολιτιστικής πολιτικής, διασφαλίζοντας την προστασία της κληρονομιάς. Το εν λόγω υπουργείο αποτελείται από τη Διεύθυνση Πολιτιστικής Κληρονομιάς και τα δύο όργανά της, τα Αρχεία της Δημοκρατίας της Σλοβενίας και την Επιθεώρηση Πολιτισμού και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. ... MORE >>
Η Γαλλία χωρίζεται σε τρία εδαφικά επίπεδα: δήμους, διαμερίσματα και περιφέρειες. Κατά συνέπεια, το κράτος διαθέτει "κεντρικές" υπηρεσίες και "διάσπαρτες" υπηρεσίες, που βρίσκονται στις περιφέρειες και τα διαμερίσματα.
Το κράτος είναι υπεύθυνο για τις εθνικές πολιτικές πολιτιστικής κληρονομιάς, με δύο υπουργεία, το Υπουργείο Πολιτισμού και Επικοινωνίας και το Υπουργείο Οικολογικής Μετάβασης, να εγγυώνται την από κοινού διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της επικράτειας. Διατηρούν συνεχή επικοινωνία με την κοινωνία των πολιτών, ιδίως με τις οργανώσεις, προκειμένου να εγγυηθούν την ορθή διακυβέρνηση σε όλα τα θέματα που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά. ... MORE >>
Στην Ελλάδα, "η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός" (Σύνταγμα της Ελλάδας, ΦΕΚ 85/Α/18-4-2001, άρθρο 24). Η κύρια νομοθεσία που διέπει την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ο νόμος 3028/2002, "Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς", ο οποίος αναπτύσσει ένα ολοκληρωμένο λεπτομερές σύστημα προστασίας της υλικής και άυλης κληρονομιάς.
Ο κύριος εθνικός φορέας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Οι υπηρεσίες του υπουργείου που είναι αρμόδιες για τη διαχείριση και την προστασία των μνημείων χωρίζονται σε Κεντρικές Υπηρεσίες και Περιφερειακές Υπηρεσίες. ... MORE >>
Στην Ιταλία, τη γενική ευθύνη για την πολιτιστική κληρονομιά έχει το Υπουργείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με το άρθρο 9 του ιταλικού Συντάγματος: "Η Δημοκρατία προωθεί την ανάπτυξη του πολιτισμού και της επιστημονικής και τεχνικής έρευνας. Διασφαλίζει το τοπίο και την ιστορική και καλλιτεχνική κληρονομιά του έθνους". Τέσσερα επίπεδα διακυβέρνησης (κράτος, περιφέρειες, επαρχίες και δήμοι) μοιράζονται αρμοδιότητες στον τομέα του πολιτισμού. Η προστασία ή η κηδεμονία της πολιτιστικής κληρονομιάς συγκαταλέγεται σήμερα στις πολιτιστικές αρμοδιότητες που εξακολουθεί να έχει το κράτος, με λίγες εξαιρέσεις που απαριθμούνται στο άρθρο 1 του Συντάγματος. 5 του Κώδικα Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Τοπίου (D.Lgs. 2212004 n. 42), του εθνικού νόμου για τη διαφύλαξη της ιταλικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι Περιφέρειες, οι Δήμοι, οι Μητροπολιτικές Περιοχές και οι Επαρχίες συνεργάζονται με το Υπουργείο κατά την εκτέλεση των προστατευτικών τους καθηκόντων. ... MORE >>
Στην Ισπανία, η εθνική νομοθεσία θέσπισε το πλαίσιο για την πολιτιστική κληρονομιά με το νόμο 16/1985, της 25ης Ιουνίου, για την ισπανική ιστορική κληρονομιά. Ο νόμος αυτός ρυθμίζει γενικές πτυχές για το σύνολο της χώρας. Ωστόσο, η μεταφορά αρμοδιοτήτων στις Αυτόνομες Κοινότητες το 1985 οδήγησε στην ανάπτυξη μιας περιφερειακής νομοθεσίας και στη σημερινή κατάσταση όπου κάθε Αυτόνομη Κοινότητα έχει τη δική της ειδική νομοθεσία για τη ρύθμιση της διαφύλαξης της κληρονομιάς. Η εθνική νομοθεσία θεσπίζει τρία επίπεδα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς: τα ακίνητα με καθεστώς ιστορικής κληρονομιάς, το Γενικό Μητρώο Κινητών Περιουσιακών Στοιχείων και το Γενικό Μητρώο Περιουσιακών Στοιχείων Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος (κινητών και ακινήτων). Σε αυτή την κλίμακα, οι 17 Αυτόνομες Κοινότητες έχουν θεσπίσει πρόσθετα επίπεδα προστασίας στη δική τους νομοθεσία, όπως η εισαγωγή ειδικών κατηγοριών σε σχέση με την άυλη κληρονομιά. ... MORE >>
Η Γερμανία αποτελεί ένα ακόμη σαφές παράδειγμα αποκεντρωμένης διάρθρωσης των αρμοδιοτήτων στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Σύμφωνα με την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ομοσπονδίας και των 16 ομόσπονδων κρατιδίων, η ευθύνη για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς ανήκει στα ομόσπονδα κρατίδια. Επομένως, η δομή και οι μορφές οργάνωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς και οι αρχές που είναι αρμόδιες για τη διατήρηση των περιουσιακών στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς διαφέρουν μεταξύ των κρατιδίων. Ως ανώτατες αρχές στο θέμα αυτό, τα ομόσπονδα κρατίδια είναι αρμόδια τόσο για την έκδοση νόμων για την προστασία και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς (μαζί με τις περιφέρειες, τους δήμους και σε ορισμένες περιπτώσεις τις διοικητικές περιφέρειες), όσο και για την εφαρμογή τους. ... MORE >>