Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ
ΔΙΕΘΝΗΣ
ΧΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝ
∆εύτερο ∆ιεθνές Συνέδριο Αρχιτεκτόνων και Τεχνικών των Ιστορικών Μνημείων,
Βενετία 1964
Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ, 1964
Ψηφισμένος από το ICOMOS το 1965
Διαποτισμένα με ένα μήνυμα από το παρελθόν, τα ιστορικά μνημεία γενεών ανθρώπων παραμένουν μέχρι σήμερα ως ζωντανοί μάρτυρες των πανάρχαιων παραδόσεών τους. Οι άνθρωποι συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο την ενοποίηση των ανθρώπινων αξιών και θεωρούν τα αρχαία μνημεία ως κοινή κληρονομιά. Αναγνωρίζεται η κοινή ευθύνη για τη διαφύλαξή τους για τις μελλοντικές γενιές. Είναι καθήκον μας να τα παραδώσουμε σε όλο τον πλούτο της αυθεντικότητάς τους.
Είναι απαραίτητο να συμφωνηθούν οι αρχές που διέπουν τη διατήρηση και αποκατάσταση των αρχαίων κτιρίων και να καθοριστούν σε διεθνή βάση, με κάθε χώρα να είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή του σχεδίου στο πλαίσιο του δικού της πολιτισμού και των δικών της παραδόσεων.
Καθορίζοντας για πρώτη φορά αυτές τις βασικές αρχές, ο Χάρτης των Αθηνών του 1931 συνέβαλε στην ανάπτυξη ενός εκτεταμένου διεθνούς κινήματος που πήρε συγκεκριμένη μορφή σε εθνικά έγγραφα, στο έργο του ICOM και της UNESCO και στην ίδρυση από την τελευταία του Διεθνούς Κέντρου για τη μελέτη της διατήρησης και της αποκατάστασης των πολιτιστικών αγαθών. Η αυξανόμενη ευαισθητοποίηση και η κριτική μελέτη έχουν επιδράσει στα προβλήματα που γίνονται συνεχώς πιο πολύπλοκα και ποικίλα, και τώρα ήρθε η ώρα να εξεταστεί εκ νέου ο Χάρτης, ώστε να μελετηθούν σε βάθος οι αρχές που τον διέπουν και να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής του σε ένα νέο έγγραφο.
Κατά συνέπεια, το 2ο Διεθνές Συνέδριο Αρχιτεκτόνων και Τεχνικών των Ιστορικών Μνημείων, το οποίο συνήλθε στη Βενετία από τις 25 έως τις 31 Μαΐου 1964, ενέκρινε το ακόλουθο κείμενο:
Ορισμοί
Άρθρο 1.
Η έννοια ενός ιστορικού μνημείου δεν καλύπτει μόνο το μεμονωμένο αρχιτεκτονικό έργο αλλά και την αστική ή την αγροτική τοποθεσία που μαρτυρεί ένα ιδιαίτερο πολιτισμό μια ενδεικτική εξέλιξη ή ένα ιστορικό γεγονός. Αυτό ισχύει όχι μόνο για τις μεγάλες δημιουργίες αλλά και για τα ταπεινά έργα που με τον καιρό απέκτησαν πολιτιστική σημασία.
Άρθρο 2.
Η συντήρηση και η αποκατάσταση των μνημείων, αποτελεί έναν επιστημονικό κλάδο ο οποίος πρέπει να αποτείνεται στη συνεργασία όλων των επιστημών και όλων των τεχνών που μπορούν να συνεισφέρουν στη μελέτη και τη διάσωση της μνημειακής κληρονομιάς.
Άρθρο 3.
Η συντήρηση και η αποκατάσταση των μνημείων αποσκοπούν να τα διασώσουν τόσο σαν έργα τέχνης όσο και σαν ιστορικές μαρτυρίες.
Συντήρηση
Άρθρο 4.
Η συντήρηση των μνημείων έχει σαν πρωταρχική απαίτηση τη συνεχή και μόνιμη φροντίδα για την διατήρησή τους.
Άρθρο 5.
Η συντήρηση των μνημείων ευνοείται πάντοτε από την καταλληλότητά τους να χρησιμοποιηθούν για κάποιο σκοπό ωφέλιμο στην κοινωνία. Μια τέτοια χρησιμοποίηση είναι βέβαια επιθυμητή, αλλά δεν πρέπει να αλλάζουν την διάρθρωση ή την διακόσμηση των κτιρίων. Οι διαρρυθμίσεις που επιβάλλει η αλλαγή της λειτουργίας τους (από νέες χρήσεις) πρέπει να αντιμετωπίζονται και ενδεχομένως να επιτρέπονται μέσα σ' αυτά τα όρια.
Άρθρο 6.
Η συντήρηση ενός μνημείου συνεπάγεται την διατήρηση του άμεσου περιβάλλοντος του, στην κλίμακα του. Αν το παραδοσιακό πλαίσιο δεν έχει εξαφανισθεί, έχουμε καθήκον να το διατηρήσουμε αλλά και ταυτόχρονα να αποκλείσουμε κάθε άλλη προσθήκη, κάθε κατεδάφιση και κάθε αλλαγή που θα μπορούσε να αλλάξει τις σχέσεις των όγκων και των χρωμάτων.
Άρθρο 7.
Το μνημείο είναι αναπόσπαστο από την ιστορική στιγμή που αντιπροσωπεύει και από τον χώρο που είναι τοποθετημένο. Επομένως η μετακίνηση του όλου ή τμήματος ενός μνημείου μπορεί να γίνει παραδεκτή μόνο αν επιβάλλεται από την ανάγκη διασώσεως του, ή δικαιολογείται από λόγους μεγάλης εθνικής ή διεθνούς σημασίας.
Άρθρο 8.
Τα γλυπτικά, ζωγραφικά ή διακοσμητικά στοιχεία που είναι αναπόσπαστα δεμένα με το μνημείο, δεν μπορούν να διαχωριστούν παρά μόνο αν το μέτρο αυτό είναι η μοναδική διέξοδος για να εξασφαλιστεί η διάσωσή τους.
Αποκατάσταση και Αναστύλωση
Άρθρο 9.
Η διαδικασία της αποκαταστάσεως είναι μια επέμβαση υψηλής εξειδίκευσης που επιβάλλεται να γίνεται κατ' εξαίρεση. Έχει σαν στόχο να διατηρήσει και να αποκαλύψει τις ιστορικές και αισθητικές αξίες του μνημείου και βασίζεται στον σεβασμό προς την αρχική του υπόσταση και τα αυθεντικά του στοιχεία. Σταματάει στο σημείο που αρχίζουν να υπάρχουν υποθέσεις. Πέρα από αυτό το σημείο, οποιαδήποτε εργασία που ενδεχομένως θα θεωρηθεί απαραίτητη για τεχνικούς ή αισθητικούς λόγους, θα πρέπει να διαχωρίζεται από την αρχική αρχιτεκτονική σύνθεση και να φέρνει την σφραγίδα της εποχής μας. Σε όλες τις περιπτώσεις η αρχαιολογική μελέτη θα προηγείται της αποκατάστασης και θα την ακολουθεί.
Άρθρο 10.
Όταν οι παραδοσιακές τεχνικές αποδεικνύονται ανεπαρκείς, η στερέωση ενός μνημείου μπορεί να εξασφαλιστεί με την προσφυγή σε όλες σε όλες τις σύγχρονεςτεχνικές συντηρήσεως και κατασκευές, που η αποτελεσματικότητα θα έχει αποδειχθεί από τα επιστημονικά δεδομένα και τις οποίες θα εγγυάται η πείρα της εφαρμογής τους.
Άρθρο 11.
Οι αξιόλογες προσθήκες όλων των εποχών στη σημερινή υπόσταση ενός μνημείου πρέπει να γίνουν σεβαστές, γιατί σκοπός της αποκαταστάσεως του δεν είναι η ενότητα του αρχικού του ρυθμού. Όταν ένα κτίριο φέρνει υπερκείμενες φάσεις διαφόρων εποχών, η επαναφορά στην αρχική του κατάσταση δεν δικαιολογείται παρά μόνο κατ' εξαίρεση. Αν, δηλαδή, τα στοιχεία που θα αφαιρεθούν έχουν πολύ μικρή σημασία και η σύνθεση που θα αποκαλυφθεί είναι μεγάλης ιστορικής, αρχαιολογικής ή αισθητικής αξίας κι ακόμη αν η κατάσταση της διατηρήσεως του μνημείου κριθεί αρκετά ικανοποιητική. Η κρίση σχετικά με την αξιολόγηση των μεταγενέστερων στοιχείων και η απόφαση για την απάλειψή τους, δεν θα πρέπει να εξαρτώνται μόνο από το άτομο που ανέλαβε την μελέτη του έργου.
Άρθρο 12.
Τα στοιχεία που προορίζονται να αντικαταστήσουν τμήματα του μνημείου που έχουν καταστραφεί, πρέπει να ενσωματώνονται αρμονικά στο σύνολο, αλλά και να διακρίνονται από τα αυθεντικά μέρη, έτσι ώστε να μην πλαστογραφούνται τα καλλιτεχνικά και ιστορικά τεκμήρια του κτιρίου.
Άρθρο 13.
Οι προσθήκες δεν μπορεί να γίνουν ανεκτές παρά μόνο αν σέβονται όλα τα ενδιαφέροντα μέρη του κτιρίου, το παραδοσιακό του πλαίσιο, την ισορροπία της συνθέσεως του και τις σχέσεις του με τον περιβάλλοντα χώρο.
Μνημειακά Σύνολα
Άρθρο 14.
Τα μνημειακά σύνολα πρέπει να γίνουν αντικείμενο ειδικών φροντίδων για να σωθεί η ακεραιότητά τους και να εξασφαλισθεί η εξυγίανσή τους, η διαρρύθμιση και η αξιοποίησή τους. Οι εργασίες για την συντήρηση και την αποκατάστασή τους, πρέπει να εμπνέονται από τις αρχές που διατυπώνονται στα προηγούμενα άρθρα.
Ανασκαφές
Άρθρο 15.
Οι ανασκαφές πρέπει να γίνονται σύμφωνα με τους επιστημονικούς κανόνες και καθώς ορίζουν οι "συστάσεις για τους διεθνείς όρους που πρέπει να εφαρμόζονται στις αρχαιολογικές ανασκαφές" τις οποίες υιοθέτησε η UNESCO το 1956.
Επιβάλλεται να γίνεται διευθέτηση των ερειπίων και να λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα για την συντήρηση και την μόνιμη προστασία των αρχιτεκτονικών στοιχείων και των ευρημάτων. Εξάλλου, θα είναι ευπρόσδεκτη κάθε πρωτοβουλία που θα διευκολύνει την κατανόηση του μνημείου χωρίς να παραμορφώνει την σημασία του.
Ωστόσο, κάθε εργασία ανακατασκευής θα πρέπει να αποκλείεται εκ των προτέρων. Μόνο η αναστήλωση μπορεί να αντιμετωπισθεί, δηλαδή η ανασύνθεση μελών που σώθηκαν αλλά έχουν μετακινηθεί. Οι συμπληρώσεις όμως θα είναι πάντα αναγνωρίσιμες και θα αντιπροσωπεύουν το ελάχιστο που απαιτείται για να εξασφαλιστούν οι συνθήκες συντηρήσεως του μνημείου και να αποκατασταθεί η μορφολογική του συνέχεια.
Τεκμηρίωση και δημοσιεύσεις
Άρθρο 16.
Οι εργασίες συντηρήσεως, αποκαταστάσεως και ανασκαφής θα πρέπει να βασίζονται σε εξακριβωμένη τεκμηρίωση, δηλαδή σε αναλυτικές και κριτικές εκθέσεις, εικονογραφημένες με σχέδια και φωτογραφίες. Όλες οι φάσεις των εργασιών για την απάλειψη νεώτερων στοιχείων, την στερέωση, την ανασύνθεση και την ένταξη νέων (στοιχείων), καθώς και όλα τα τεχνικά και μορφολογικά στοιχεία που θα εξακριβώνονται κατά την διάρκεια των εργασιών, θα πρέπει να καταγράφονται λεπτομερειακά. Αυτή η τεκμηρίωση θα κατατίθεται στα αρχεία ενός δημοσίου ιδρύματος και θα είναι προσιτή στους ερευνητές. Προτείνεται η δημοσίευση τους.
Τα ακόλουθα πρόσωπα συμμετείχαν στις εργασίες της επιτροπής για τη σύνταξη του Διεθνούς Χάρτη για τη συντήρηση και την αποκατάσταση των μνημείων:
- Piero Gazzola (Ιταλία), Πρόεδρος
- Raymond Lemaire (Βέλγιο), Δημοσιογράφος
- José Bassegoda-Nonell (Ισπανία)
- Luis Benavente (Πορτογαλία)
- Djurdje Boskovic (Γιουγκοσλαβία)
- Hiroshi Daifuku (UNESCO)
- P.L. de Vrieze ( Ολλανδία)
- Harald Langberg (Δανία)
- Mario Matteucci (Ιταλία)
- Jean Merlet (Γαλλία)
- Carlos Flores Marini (Μεξικό)
- Roberto Pane (Ιταλία)
- S.C.J. Pavel (Τσεχοσλοβακία)
- Paul Philippot (ICCROM)
- Victor Pimentel (Περού)
- Harold Plenderleith (ICCROM)
- Deoclecio Redig de Campos (Βατικανό)
- Jean Sonnier (Γαλλία)
- Francois Sorlin (Γαλλία)
- Ευστάθιος Στίκας (Ελλάδα)
- Gertrud Tripp (Αυστρία)
- Jan Zachwatovicz (Πολωνία)
- Mustafa S. Zbiss (Τυνησία)