CRATERRE
CRAterre to międzynarodowe centrum badawcze założone w 1979 roku w Grenoble we Francji, w ramach National Superior School of Architecture (ENSAG). Nazwa „CRAterre” posiada swoją pełną formę: „Międzynarodowe Centrum Budownictwa Ziemnego” (International Center for Earthen Construction). Już sama nazwa wskazuje, że organizacja promuje zrównoważoną, przyjazną dla środowiska technologię budowlaną i praktyki budowlane architektury ziemnej (ubijaną lub ugniataną ziemię, szachulec, adobe itp.) oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego. CRAterre kieruje oddziałem UNESCO „Architektura ziemna, kultury budowlane i zrównoważony rozwój” od 1998 roku. Interdyscyplinarny zespół około 30 badaczy, profesjonalistów i trenerów poszukuje progresywnego podejścia, dążącego do analizy pełnych kontekstów, poszukiwania synergii między inżynierią a aspektami kulturowymi, ekologicznymi i społecznymi. W ciągu ostatnich ponad 40 lat CRAterre wiele osiągnął dla uznania ziemi jako surowca budowlanego, mającego zastosowanie do budowy i utrzymania nowoczesnych domów. Instytucja – dzięki pracom laboratoryjnym – dokonała dokładnej analizy, dokumentując jej korzystne parametry i rzeczywiste wartości. Będąc pionierem w tej dziedzinie, instytucja miała ogromny wkład w edukowanie kolejnych pokoleń architektów w zakresie właściwego użytkowania ziemi. Takie podejście, podzielane również z wieloma międzynarodowymi partnerami i podobnymi inicjatywami, sprawiło, że budowle ziemne mogą obecnie kojarzyć się z nowoczesnością, postępem i wygodą zamiast z przestarzałością, zacofaniem i biedą, pozostając przy tym niedrogie, łatwo dostępne i jednocześnie szanujące tradycje.
Badanie i umocnienie dziedzictwa
Pracownia badawcza ośrodka została habilitowana w 1986 roku i od 2010 roku rozwija współpracę z innym ośrodkiem badawczym i pracownią – Constructive Culture. Wspólne laboratorium obu jednostek zostało oficjalnie uznane w 2015 roku przez HCERES (High Council for the Evaluation of Research and Higher Education) pod nazwą AE&CC Research Unit „Architecture, Environment and Constructive Culture”. AE&CC działają jako część Université Grenoble Alpes, University of Innovation. Cele badawcze AE&CC obejmują trzy osie: DZIEDZICTWO, MATERIAŁY i ŚRODOWISKO.
Oś DZIEDZICTWA obejmuje obszary badawcze różnorodne kulturowo i historycznie, a zatem rozległe geograficznie (umiejscowione nie tylko we Francji i w Europie, ale także w Afryce, Azji i Ameryce) oraz czasowo (obejmujące okres od neolitu po współczesność). Nieskrępowane ograniczeniami przestrzennymi i czasowymi swojej działalności centrum badawcze zajmuję się także zarówno formami materialnymi, jak i niematerialnymi dziedzictwa. Cele każdego projektu są związane z dwoma etapami jego realizacji. W pierwszej fazie celem jest identyfikacja, analiza i ocena walorów architektonicznych obiektu lub otoczenia urbanistycznego. Do tej kategorii należą następujące typy projektów:
- Program World Heritage Earthen Architecture (WHEAP) realizowany wspólnie z Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO;
- Program ochrony i rozwoju, realizowany w regionie Auvergne Rhône-Alpes;
- Pomoc we wpisywaniu zabytków architektury ziemnej na Listę Światowego Dziedzictwa.
W drugiej fazie celem jest planowanie możliwego kierunku rozwoju poszczególnych obiektów. Przykładowe typy projektów dla tej fazy:
- Learning from vernacular (kontynuacja projektu VERSUS): eksperymenty i rozwój proponowanych metod;
- Analiza degradacji w kontekście sytuacji pokatastroficznych;
- „Światowe dziedzictwo, skuteczne narzędzie wyceny?” - projekt realizowany we współpracy z UNESCO i ICOMOS.
W ramach drugiej osi AE&CC, MATERIAŁÓW rozumie się kompletny łańcuch produkcyjny; od pozyskania surowców, przez ich wykorzystanie aż do efektu finalnego. Badania zawsze rozpoczynają się od analizy miejsca pochodzenia surowców, następnie ustalane są procesy, podczas których przekształcają się one w złożone materiały, struktury, a następnie budynki i ostatecznie ludzkie osady. W ramach badania dokonywana jest analiza rozwoju terytorialnego, z uwzględnieniem ról płciowych dla łańcucha produkcyjnego. Cele osi „Materiały” są następujące:
- Identyfikacja zasobów, know-how i łańcuchów produkcyjnych w badanym obszarze;
- Charakterystyka i standaryzacja poszczególnych technik budowlanych;
- Badanie potencjalnych zastosowań nowych zasobów w budownictwie.
Wreszcie, w ramach osi ŚRODOWISKO badane są sztuczne przestrzenie mieszkalne – tworzone z materiałów budowlanych i z pomocą technik budowlanych. Zakres badań obejmuje to, w jaki sposób wchodzą one w interakcję ze środowiskiem naturalnym, z roślinnością i całym otoczeniem oraz jaki wpływ mają na inne przestrzenie tego typu. Cele osi są następujące:
- Znalezienie rozwiązań dla większej dostępności przystępnych cenowo mieszkań ziemnych, poprzez opracowanie najbardziej ekonomicznych typologii, a także modernizację technologii budowlanej, aby w razie potrzeby móc z nich korzystać w sytuacji po katastrofie;
- Badanie różnych obszarów i lokalizacji pod kątem ich wystarczalności dla osadnictwa ludzkiego i sposobów w jakie można je wykorzystać;
- Analiza potencjału wykorzystania nowych narzędzi, praktyk i modeli w zarządzaniu projektami siedliskowymi.
Edukacja
Centrum Badawcze oferuje różnorodne programy szkoleniowe dla profesjonalistów z branży architektonicznej i budowlanej. Programy te obejmują warsztaty, seminaria i praktyczne sesje szkoleniowe, które edukują uczestników w zakresie zrównoważonych praktyk i tradycyjnych technik budowlanych. Celem jest wyposażenie architektów i budowniczych w wiedzę i umiejętności potrzebne do tworzenia zrównoważonych konstrukcji, szanujących dziedzictwo kulturowe. CRAterre od 1984 roku oferuje studia podyplomowe z zakresu architektury ziemnej. DSA Earthen Architecture to dwuletni program kończący się uzyskaniem dyplomu wydawanego przez francuskie Ministerstwo Kultury i Komunikacji.
Dalsze działania
CRAterre przez lata opublikowało wiele artykułów i książek. Głównym materiałem wydawanym przez CRAterre jest nadal „Traité de Construction en terre” – „Earth Construction: A Comprehensive Guidebook” – „Konstrukcje ziemne – wyczerpujący przewodnik” [tłum. własne] (autorzy: Hugo Houben i Hubert Guillaud), który po raz pierwszy został opublikowany w 1989 roku i został przetłumaczony na wiele języków, najpierw na angielski, hiszpański i rosyjski, stając się podręcznikiem dostępnym na całym świecie. Od tego czasu był wielokrotnie wznawiany, ostatnie wydanie pochodzi z 2020 roku. Recenzuje i aktualizuje ono oryginalny materiał, dzieląc się – w jeszcze większej skali – zdobytymi doświadczeniami i prowadzonymi działaniami.
Instytucja wiele osiągnęła również dzięki rozpowszechnianiu swojego dorobku, wydając produkcje medialne, publikując książki i artykuły oraz organizując Grains of Isère – międzynarodowy festiwal budowli ziemnych, a także szereg wystaw i seminariów. CRAterre-ENSAG dysponuje również unikalnym centrum dokumentacji, w którym znajduje się ponad 18 000 drukowanych dokumentów, ilustracji i treści multimedialnych związanych z budowlami ziemnymi i architekturą z całego świata.