KARTA ATEŃSKA O RESTAURACJI ZABYTKÓW HISTORYCZNYCH - 1931
Przyjęta na Pierwszym Międzynarodowym Kongresie Architektów i Techników Zabytków, Ateny 1931
„Na kongresie w Atenach podjęto siedem następujących głównych rezolucji, nazwanych „CARTA DEL RESTAURO”:
1. Należy ustanowić międzynarodowe organizacje Restauracji na szczeblu operacyjnym i doradczym.
2. Proponowane projekty Renowacji należy poddać kompetentnej krytyce, aby zapobiec błędom, powodującym utratę charakteru i wartości historycznych obiektów.
3. Problemy zachowania zabytków mają być rozwiązywane przez ustawodawstwo na poziomie krajowym dla wszystkich krajów.
4. Wykopaliska, które nie podlegają natychmiastowej rekultywacji, należy ponownie zakopać w celu ochrony.
5. W pracach konserwatorskich mogą być stosowane nowoczesne techniki i materiały.
6. Miejsca historyczne podlegają ścisłej ochronie kuratorskiej.
7. Należy zwrócić uwagę na ochronę terenów otaczających zabytki.
Ogólne postanowienia konferencji w Atenach
I. DOKTRYNY – OGÓLNE ZASADY
Konferencja zapoznała się z ogólnymi zasadami i doktrynami dotyczącymi ochrony zabytków.
Niezależnie od różnorodności poszczególnych przypadków konferencja stwierdziła, że dominuje ogólna tendencja do zaniechania pełnych restytucji i do unikania związanego z nimi ryzyka przez regularne, stałe utrzymywanie w należytym stanie budowli, co zapewnia ich należyte zachowanie.
W przypadku, gdy restauracja okazuje się niezbędna w wyniku degradacji lub destrukcji, konferencja zaleca respektowanie dzieła historycznego i artystycznego przeszłości nie wykluczając stylu żadnej epoki.
Konferencja zaleca utrzymanie takiego użytkowania zabytków, które zapewnia ciągłość ich istnienia przeznaczając je jednak funkcjom, które szanują ich charakter historyczny lub artystyczny.
II. ZARZĄDZANIE I USTAWODAWSTWO DOTYCZĄCE ZABYTKÓW
Konferencja zapoznała się z aktami prawnymi, których celem jest ochrona zabytków o znaczeniu historycznym, artystycznym lub naukowym należących do różnych narodów.
Konferencja jednogłośnie zaaprobowała ogólną tendencję, która przedkłada w tej materii interes społeczny nad prywatny.
Konferencja stwierdziła, że różnice między ustawodawstwem wynikają z trudności pogodzenia prawa publicznego z prawami osób prywatnych.
W konsekwencji, akceptując ogólną dążność tych legislacji, konferencja uważa, że muszą być one dostosowane do warunków lokalnych i do wymagań opinii publicznej w taki sposób, by napotkać możliwie najmniejszy sprzeciw, biorąc pod uwagę ofiary ponoszone przez właścicieli dla dobra ogółu.
Konferencja wyraża życzenie, aby w każdym kraju władza państwowa miała prawo do podejmowania w pilnych przypadkach działań zapewniających zachowanie zabytku.
Konferencja wyraża gorące życzenie, by Międzynarodowe Biuro Muzeów opublikowało zbiór i analizę porównawczą ustawodawstwa obowiązującego w różnych krajach i aby dokumentacja ta była na bieżąco uzupełniana.
III. UWYPUKLENIE WARTOŚCI ZABYTKÓW
Konferencja zaleca przy wznoszeniu budowli respektowanie charakteru i fizjonomii (oblicza) miasta szczególnie w sąsiedztwie zabytków, których otoczenie winno być przedmiotem szczególnej troski. Nawet niektóre zespoły i niektóre szczególnie malownicze perspektywy winny być zachowane.
Należy również przestudiować zespoły zieleni i roślinnych ornamentacji, właściwych dla pewnych zabytków i zespołów zabytkowych celem zachowania ich dawnego charakteru. Konferencja zaleca przede wszystkim usunięcie z sąsiedztwa zabytków wszelkich reklam, nadmiernej ilości słupów telegraficznych, wszelkich hałaśliwych urządzeń przemysłowych i wysokich kominów.
IV. MATERIAŁY STOSOWANE DO RESTAURACJI
Eksperci zapoznali się z różnymi wystąpieniami na temat stosowania nowoczesnych materiałów dla wzmacniania dawnych budynków. Aprobują oni rozsądne stosowanie wszelkich środków tworzonych przez nowoczesną technikę – szczególnie żelbetu.
Kładą oni nacisk na fakt, że środki wzmacniające winny być w miarę możliwości ukryte, aby nie naruszać wyglądu i charakteru restaurowanej budowli.
Zalecają oni stosowanie tych środków w tych przypadkach, gdy pozwala to na uniknięcie ryzyka związanego z demontażem i ponownym montażem konserwowanych elementów.
V. ZAGROŻENIA ZABYTKÓW
Konferencja stwierdza, że w dzisiejszych warunkach zabytki na całym świecie są coraz bardziej zagrożone przez czynniki atmosferyczne.
W aktualnym stanie wiedzy poza ogólnie stosowanymi skutecznymi środkami w odniesieniu do konserwacji rzeźb trudno jest, wobec złożoności przypadków, sformułować ogólne zasady.
Konferencja zaleca:
1. W każdym państwie współpracę konserwatorów zabytków i architektów z reprezentantami nauk fizycznych, chemicznych i przyrodniczych, celem wypróbowania metod możliwych do zastosowania w różnych przypadkach.
2. Międzynarodowemu Biuru Muzeów, aby śledziło na bieżąco prace prowadzone w różnych krajach i uwzględniło je w swych publikacjach.
W odniesieniu do konserwacji rzeźby monumentalnej konferencja uważa, że usuwanie tych dzieł z otoczenia, dla którego zostały stworzone, jest z zasady niewłaściwe. Zaleca ona ze względów ostrożności konserwację oryginalnych modeli, jeśli takowe się zachowały lub wykonanie odlewów.
VI. TECHNIKA KONSERWACJI
Konferencja z zadowoleniem stwierdza, że zasady i techniki przedstawione w różnych referatach układają się w ogólne kierunki działania.
W odniesieniu do ruin narzuca konieczność skrupulatnej konserwacji z przywróceniem na miejsca odnalezionych oryginalnych elementów (anastyloza). Nowe materiały winny być zawsze, w miarę możliwości, odróżnione od oryginalnych. Gdyby konserwacja ruin odsłoniętych w trakcie prac wykopaliskowych okazała się niemożliwa, zaleca się, po dokonaniu dokładnych pomiarów, ich ponowne zakopanie.
Jest oczywiste, że technika i konserwacja wykopalisk wymagają ścisłej współpracy archeologii z architektem.
Eksperci jednogłośnie zalecili przeprowadzenie badań schorzeń zabytku przed przystąpieniem do ich konserwacji i częściowej restauracji.
VII. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA W DZIEDZINIE OCHRONY ZABYTKÓW
a) Współpraca w dziedzinie techniki i problemów etycznych;
Konferencja jest przekonana, że zachowanie dziedzictwa artystycznego i archeologicznego ludzkości interesuje społeczeństwa państw stojących na straży cywilizacji.
Wyraża ona życzenie, aby Państwa działające w duchu Paktu Ligi Narodów skłaniały się do coraz szerszej i konkretniejszej współpracy dla dobra konserwacji zabytków sztuki i historii.
Uważa ona za wysoce pożądane, aby odpowiednie instytucje mogły, nie naruszają w niczym prawa międzynarodowego, okazywać swe zainteresowanie dla zachowania arcydzieł, 29 w których wyraziła się w najwyższym stopniu cywilizacja i które wydają się zagrożone.
Konferencja wyraża życzenie, aby postulaty w tym zakresie przedstawione organizacji współpracy intelektualnej Ligi Narodów mogły zostać przekazane pod rozwagę państw.
Do Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej należeć będzie, po rozpoznaniu dokonanym przez Międzynarodowe Biuro Muzeów, wypowiedzenie się co do podjęcia niezbędnych kroków i właściwej procedury.
b) Rola wychowania w poszanowaniu zabytków;
Konferencja jest głęboko przekonana, że najlepszą gwarancją dla zachowania zabytków wynika z szacunku i przywiązania do nich samych narodów.
Uważając, że te uczucia mogą być w znacznym stopniu wspomagane przez odpowiednie działania władz, konferencja wyraża życzenie, by wychowawcy przyzwyczajał: dzieci i młodzież do unikania niszczenia zabytków przyuczając ich do wielkiego zainteresowania ochroną świadectw każdej cywilizacji.
c) Przydatność dokumentacji międzynarodowej;
Konferencja wyraża życzenie:
1. aby kompetentne instytucje, w każdym państwie publikowały inwentarz zabytków narodowych wraz z ich opisem i fotografiami,
2. aby każde państwo założyło archiwum, w którym zebrane byłyby wszystkie dokumenty dotyczące zabytków,
3. aby każde państwo przekazywało swe publikacje do Międzynarodowego Biura Muzeów,
4. aby Biuro umieszczało w swych publikacjach artykuły odnoszące się do stosowanych metod i przebiegu konserwacji zabytków,
5. aby Biuro rozważyło najlepsze spożytkowanie w ten sposób scentralizowanej dokumentacji.