KARTA Z BURRY KARTA ICOMOS AUSTRALIA W SPRAWIE MIEJSC O ZNACZENIU KULTUROWYM
KARTA Z BURRY KARTA ICOMOS AUSTRALIA W SPRAWIE MIEJSC O ZNACZENIU KULTUROWYM
(1979, poprawki 1981, 1988, 1999, 2013)
(bez uwag wyjaśniających)
Preambuła
Z uwzględnieniem Międzynarodowej Karty Konserwacji I Restauracji Zabytków I Miejsc Zabytkowych (Wenecja 1964 r.) oraz Uchwał 5. Zgromadzenia Ogólnego Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków (ICOMOS) (Moskwa 1978 r.), ICOMOS Australia (Australijski Komitet Narodowy ICOMOS) przyjął Kartę z Burry dnia 19 sierpnia 1979 r. w mieście Burra w Południowej Australii. Poprawki zostały przyjęte w dniach 23 lutego 1981 r., 23 kwietnia 1988 r. oraz 26 listopada 1999 r.
Karta z Burry podaje wytyczne co do konserwacji miejsc o znaczeniu kulturowym (miejsc stanowiących dziedzictwo kulturowe) i zarządzania tymi miejscami i opiera się na wiedzy oraz doświadczeniu członków ICOMOS Australia.
Konserwacja stanowi integralną część zarządzania miejscami o znaczeniu kulturowym i trzeba ponosić za nią bieżącą odpowiedzialność.
Do kogo jest skierowana Karta?
Karta ustala standardy praktyki dla osób, które świadczą doradztwo, podejmują decyzje dotyczące miejsc o znaczeniu kulturowym lub podejmują prace w miejscach o znaczeniu kulturowym, w tym właścicieli, zarządców i kustoszy.
Korzystanie z Karty
Kartę należy czytać w całości. Wiele artykułów jest wzajemnie ze sobą powiązanych. Artykuły w sekcji dotyczącej Zasad konserwacji są często rozwinięte w sekcjach Procesy konserwacji i Praktyka konserwacji. Nagłówki umieszczono dla ułatwienia czytania Karty, jednak nie stanowią one jej części. Karta jest samodzielnym dokumentem, ale niektóre aspekty jej wykorzystania i stosowania są dokładniej wyjaśnione w następujących dokumentach ICOMOS Australia:
● Wytyczne do Karty z Burry: Znaczenie kulturowe;
● Wytyczne do Karty z Burry: Polityka konserwacji;
● Wytyczne do Karty z Burry: Procedury prowadzenia badań i sprawozdawczości;
● Etyczny kodeks współistnienia w zakresie konserwacji istotnych miejsc.
Do jakich miejsc Karta ma zastosowanie?
Kartę można stosować do wszystkich rodzajów miejsc o znaczeniu kulturowym, w tym do miejsc naturalnych, lokalnych i historycznych posiadających wartość kulturową. Zastosowanie mogą mieć także standardy innych organizacji. Należą do nich Australijska karta w sprawie dziedzictwa naturalnego oraz Projekt wytycznych w sprawie ochrony, zarządzania i użytkowania miejsc autochtonicznych i miejsc na wyspach w Cieśninie Torresa, stanowiących dziedzictwo kulturowe.
Po co prowadzić konserwację?
Miejsca o znaczeniu kulturowym wzbogacają życie ludzi, często dostarczając im głębokiego i inspirującego poczucia powiązania ze społecznością i krajobrazem, z doświadczeniami przeszłości i teraźniejszości. Są one zapisem historycznym, istotnym jako materialna forma wyrazu australijskiej tożsamości i doświadczeń.
Miejsca o znaczeniu kulturowym odzwierciedlają różnorodność naszych społeczności, informując nas kim jesteśmy, przeszłość, która nas ukształtowała, oraz australijski krajobraz. Są niezastąpione i cenne. Miejsca o znaczeniu kulturowym muszą podlegać konserwacji dla obecnych i przyszłych pokoleń. Karta z Burry opowiada się za ostrożnym podejściem do zmian: należy zrobić tyle, ile potrzeba do dbania o miejsce i umożliwienia jego użytkowania, ale poza tym należy jak najmniej zmieniać, tak aby zachować znaczenie kulturowe miejsca.
ARTYKUŁY
Artykuł 1. Definicje
Do celów niniejszej Karty:
1.1 Miejsce oznacza teren, obszar, grunt, krajobraz, budynek lub inny obiekt, grupę budynków lub innych obiektów i może obejmować części składowe, zawartość, przestrzenie i widoki.
1.2 Znaczenie kulturowe oznacza wartość estetyczną, historyczną, naukową, społeczną lub duchową dla przeszłych, obecnych lub przyszłych pokoleń. Znaczenie kulturowe znajduje odzwierciedlenie w samym miejscu, jego konstrukcji, otoczeniu, użytkowaniu, powiązaniach, znaczeniach, zapisach, powiązanych miejscach i powiązanych przedmiotach. Miejsca mogą mieć różną wartość dla różnych osób lub grup.
1.3 Konstrukcja oznacza fizyczny materiał miejsca obejmujący części składowe, stałe elementy wyposażenia, zawartość i przedmioty.
1.4 Konserwacja oznacza wszelkie procesy w ramach dbania o miejsce w celu zachowania jego znaczenia kulturowego.
1.5 Utrzymanie oznacza ciągłą ukierunkowaną na ochronę opiekę nad konstrukcją i otoczeniem miejsca i jest odrębne od naprawy. Naprawa obejmuje restaurację lub rekonstrukcję.
1.6 Zachowanie oznacza utrzymanie konstrukcji miejsca w obecnym stanie i opóźnianie niszczenia
1.7 Restauracja oznacza przywrócenie istniejącej konstrukcji miejsca do znanego poprzedniego stanu poprzez usunięcie nagromadzonych substancji lub poprzez ponowne złożenie istniejących części bez wprowadzania nowego materiału.
1.8 Rekonstrukcja oznacza przywrócenie miejsca do znanego poprzedniego stanu i różni się od restauracji wprowadzeniem nowego materiału do konstrukcji.
1.9 Adaptacja oznacza zmodyfikowanie miejsca w taki sposób, aby dostosować je do obecnego lub proponowanego sposobu użytkowania.
1.10 Użytkowanie oznacza funkcje miejsca, a także działania i praktyki, które mogą wystąpić w danym miejscu.
1.11 Użytkowanie zgodne ze znaczeniem kulturowym oznacza użytkowanie z poszanowaniem kulturowego znaczenia miejsca. Takie użytkowanie wiąże się z niewywieraniem lub wywieraniem minimalnego oddziaływania na znaczenie kulturowe.
1.12 Otoczenie oznacza obszar wokół miejsca, który może obejmować obszar wpływający na jego wartość widokową.
1.13 Powiązane miejsce oznacza miejsce, które przyczynia się do znaczenia kulturowego innego miejsca.
1.14 Powiązany przedmiot oznacza przedmiot, który przyczynia się do znaczenia kulturowego miejsca, ale nie znajduje się w tym miejscu.
1.15 Powiązania oznaczają specjalne relacje istniejące pomiędzy ludźmi a miejscem.
1.16 Znaczenia oznaczają to, co dane miejsce oznacza, na co wskazuje, co przywołuje i co wyraża.
1.17 Interpretacja oznacza wszelkie sposoby wyrażania znaczenia kulturowego miejsca.
ZASADY KONSERWACJI
Artykuł 2. Konserwacja i zarządzanie
2.1 Miejsca o znaczeniu kulturowym powinny być objęte konserwacją.
2.2 Celem konserwacji jest zachowanie kulturowego znaczenia miejsca.
2.3 Konserwacja stanowi integralną część właściwego zarządzania miejscami o znaczeniu kulturowym.
2.4 Miejsca o znaczeniu kulturowym powinny być chronione i nie narażane na ryzyko ani nie pozostawiane w stanie, w którym są narażone na ryzyko.
Artykuł 3. Ostrożne podejście
3.1 Konserwacja opiera się na poszanowaniu istniejącej konstrukcji, użytkowania, powiązań i znaczeń. Wymaga ona ostrożnego podejścia, polegającego na zmienianiu tyle co potrzeba, ale najmniej, jak to możliwe.
3.2 Zmiany wprowadzane w danym miejscu nie powinny naruszać fizycznych lub innych dowodów, jakie to miejsce dostarcza, ani opierać się na przypuszczeniach.
Artykuł 4. Wiedza, umiejętności i techniki
4.1 Konserwacja powinna wykorzystywać wszelką wiedzę, umiejętności i dziedziny, które mogą przyczynić się do badania miejsca i opieki nad nim.
4.2 W przypadku konserwacji istotnych konstrukcji preferuje się tradycyjne techniki i materiały. W niektórych okolicznościach odpowiednie mogą być nowoczesne techniki i materiały, które oferują znaczne korzyści dla konserwacji.
Artykuł 5. Wartości
5.1 Konserwacja miejsca powinna identyfikować i uwzględniać wszelkie aspekty znaczenia kulturowego i naturalnego bez nieuzasadnionego podkreślania jakiejkolwiek pojedynczej wartości kosztem innych.
5.2 Relatywne poziomy znaczenia kulturowego mogą prowadzić do różnych czynności konserwatorskich w danym miejscu.
Artykuł 6. Proces Karty z Burry
6.1 Najlepsze zrozumienie znaczenia kulturowego miejsca i innych kwestii mających wpływ na jego przyszłość zapewnia gromadzenie i następujące po nim analizowanie informacji przed podejmowaniem decyzji. Zrozumienie znaczenia kulturowego zajmuje pierwsze miejsce, po nim następuje opracowanie polityki, a na końcu zarządzanie miejscem zgodnie z tą polityką.
6.2 Polityka zarządzania miejscem musi opierać się na zrozumieniu znaczenia kulturowego tego miejsca.
6.3 Opracowanie polityki powinno obejmować także uwzględnienie innych czynników mających wpływ na przyszłość miejsca, takich jak potrzeby właściciela, środki finansowe, ograniczenia zewnętrzne i stan fizyczny miejsca.
Artykuł 7. Użytkowanie
7.1 Jeżeli użytkowanie miejsca ma znaczenie kulturowe, sposób użytkowania powinien być zachowany.
7.2 Użytkowanie miejsca powinno być zgodne ze znaczeniem kulturowym.
Artykuł 8. Otoczenie
Konserwacja wymaga zachowania odpowiedniego otoczenia wizualnego i innych powiązań, które przyczyniają się do znaczenia kulturowego miejsca. Nie są wskazane nowe konstrukcje, rozbiórki, naruszenia lub inne zmiany, które miałyby niekorzystny wpływ na otoczenie lub powiązania.
Artykuł 9. Położenie
9.1 Fizyczne położenie miejsca stanowi część jego znaczenia kulturowego. Budynek, obiekt lub inna część składowa miejsca powinna pozostać w swoim historycznym położeniu. Przeniesienie jest praktycznie niedopuszczalne, chyba że jest to jedyny możliwy do realizacji sposób na zapewnienie przetrwania.
9.2 Niektóre budynki, obiekty i inne części składowe miejsc zostały zaprojektowane w taki sposób, aby mogły być łatwo przeniesione lub były już przemieszczane w przeszłości. O ile takie budynki, obiekty lub inne części składowe nie mają żadnych istotnych powiązań z obecną lokalizacją, przeniesienie może być właściwe.
9.3 W przypadku przenoszenia jakiegokolwiek budynku, obiektu lub innej części składowej, należy je przenieść do odpowiedniej lokalizacji i zapewnić, że będą użytkowane w odpowiedni sposób. Takie działanie nie powinno odbywać się na szkodę jakiegokolwiek innego miejsca o znaczeniu kulturowym.
Artykuł 10. Zawartość
Zawartość, stałe elementy wyposażenia i przedmioty, które przyczyniają się do znaczenia kulturowego powinny być zatrzymane w danym miejscu. Ich przeniesienie jest niedopuszczalne, chyba że: jest to jedyny sposób na zapewnienie ich bezpieczeństwa i zachowania; przeniesienie jest tymczasowe do celów poddania ich pewnym procesom lub do celów wystawowych; do celów kulturowych; do celów zdrowia i bezpieczeństwa; lub w celu ochrony miejsca. Taka zawartość, stałe elementy wyposażenia i przedmioty powinny zostać zwrócone, kiedy pozwolą na to okoliczności i kiedy jest to odpowiednie ze względów kulturowych.
Artykuł 11. Powiązane miejsca i przedmioty
Wkład, jaki powiązane miejsca i powiązane przedmioty wnoszą w znaczenie kulturowego miejsca, powinien być zachowany.
Artykuł 12. Uczestnictwo
Konserwacja, interpretacja miejsca i zarządzanie miejscem powinny uwzględnić udział osób, dla których dane miejsce ma szczególne powiązania lub znaczenia lub które ponoszą społeczną, duchową lub inną kulturową odpowiedzialność za miejsce.
Artykuł 13. Współistnienie wartości kulturowych
Należy uznawać, szanować i promować współistnienie wartości kulturowych, w szczególności w sytuacjach konfliktu.
PROCESY KONSERWACJI
Artykuł 14. Procesy konserwacji
Konserwacja może w zależności od okoliczności obejmować procesy: zachowania lub ponownego zapoczątkowania użytkowania, zachowania powiązań i znaczeń; utrzymania, zachowania, restauracji, rekonstrukcji, adaptacji i interpretacji; i zwykle obejmuje kombinację kilku z powyższych.
Artykuł 15. Zmiany
15.1 Zmiany mogą być konieczne do zachowania znaczenia kulturowego, ale są niewskazane w przypadku, gdy pomniejszają znaczenie kulturowe. Przy ustalaniu zakresu zmian w danym miejscu należy kierować się znaczeniem kulturowym miejsca i jego odpowiednią interpretacją.
15.2 Zmiany, które pomniejszają znaczenie kulturowe, powinny być odwracalne i należy je usunąć, kiedy pozwolą na to okoliczności.
15.3 Rozbiórka istotnej konstrukcji miejsca jest generalnie niedopuszczalna. Jednakże w niektórych przypadkach drobne rozbiórki mogą być właściwe w ramach konserwacji. Usunięta istotna konstrukcja powinna być ponownie zamontowana, kiedy pozwolą na to okoliczności.
15.4 Należy szanować wkład, jaki wnoszą wszystkie aspekty znaczenia kulturowego. Jeżeli w danym miejscu występują konstrukcje, sposoby użytkowania, powiązania lub znaczenia z różnych okresów lub o różnych aspektach znaczenie kulturowego, podkreślanie lub interpretowanie jednego okresu lub aspektu kosztem innego może być uzasadnione wyłączne jeżeli to, co zostaje pominięte, usunięte lub pomniejszone, ma marginalne znaczenie kulturowe, zaś to, co zostaje podkreślone, ma dużo większe znaczenie kulturowe.
Artykuł 16. Utrzymanie
Utrzymanie jest niezbędne do konserwacji i powinno być podejmowane w sytuacji, gdy konstrukcja ma znaczenie kulturowe, a jej utrzymanie jest konieczne do zachowania wartości kulturowej.
Artykuł 17. Zachowanie
Zachowanie jest odpowiednie w przypadku, gdy istniejąca konstrukcja lub jej stan stanowią dowód na znaczenie kulturowe lub gdy nie są dostępne wystarczające dowody, by można było przeprowadzić inne procesy konserwatorskie.
Artykuł 18. Restauracja i rekonstrukcja
Restauracja i rekonstrukcja powinny odkrywać takie aspekty miejsca, które są istotne z kulturowego punktu widzenia.
Artykuł 19. Restauracja
Restauracja jest właściwa, wyłącznie jeżeli istnieją wystarczające dowody na wcześniejszy stan konstrukcji.
Artykuł 20. Rekonstrukcja
20.1 Rekonstrukcja jest właściwa wyłącznie w przypadku, gdy dane miejsce jest niekompletne z powodu zniszczenia lub zmian i wyłącznie gdy istnieją wystarczające dowody do odtworzenia wcześniejszego stanu konstrukcji. W niektórych rzadko występujących przypadkach rekonstrukcja może być także odpowiednia w ramach sposobów użytkowania lub praktyk, które zachowują znaczenie kulturowe miejsca.
20.2 Rekonstrukcja powinna być możliwa do rozpoznania po dokładnym sprawdzeniu lub poprzez dodatkową interpretację.
Artykuł 21. Adaptacja
21.1 Adaptacja jest dopuszczalna wyłącznie w przypadku, gdy wywiera ona minimalny wpływ na znaczenie kulturowe miejsca.
21.2 Adaptacja obejmować minimalne zmiany w zakresie istotnej konstrukcji, realizowane wyłącznie po rozważeniu alternatyw.
Artykuł 22. Nowe obiekty
22.1 Nowe obiekty, takie jak dodatki do miejsca, mogą być dopuszczalne, jeżeli nie zakłócają ani nie przysłaniają znaczenia kulturowego miejsca ani nie szkodzą jego interpretacji i docenianiu go.
22.2 Nowe obiekty powinny być łatwo rozpoznawalne jako takie.
Artykuł 23. Użytkowanie jako konserwacja
Kontynuacja, modyfikacja lub wznowienie istotnego rodzaju użytkowania mogą stanowić właściwe i preferowane formy konserwacji.
Artykuł 24. Zachowanie powiązań i znaczeń
24.1 Należy szanować, zachowywać i nie przysłaniać znaczących powiązań pomiędzy osobami a miejscem. Możliwości interpretacji, upamiętnienia i celebrowania tych powiązań powinny być badane i realizowane.
24.2 Należy szanować istotne znaczenia miejsca, w tym wartości duchowe. Możliwości zachowania ciągłości lub wznowienia tych znaczeń powinny być badane i realizowane.
Artykuł 25. Interpretacja
Znaczenie kulturowe wielu miejsc nie jest łatwo dostrzegalne i powinno być wyjaśniane za pomocą interpretacji. Interpretacja powinna zwiększać zrozumienie miejsca i zadowolenie z niego, a także powinna być odpowiednia z kulturowego punktu widzenia.
PRAKTYKA KONSERWACJI
Artykuł 26. Stosowanie procesu Karty z Burry
26.1 Prace w danym miejscu powinny poprzedzać badania w celu zrozumienia miejsca, które to badania powinny obejmować analizę dowodów fizycznych, dokumentacyjnych, ustnych i innych, korzystanie z odpowiedniej wiedzy, umiejętności i dziedzin.
26.2 Należy opracować pisemne potwierdzenie znaczenia kulturowego oraz politykę danego miejsca wraz z uzasadnieniem i dowodami towarzyszącymi. Potwierdzenie znaczenia i polityka powinny być włączone do planu zarządzania miejscem.
26.3 Grupy i indywidualne osoby posiadające powiązania z danym miejscem, a także grupy i osoby zaangażowane w zarządzanie powinny mieć zapewnioną możliwość przyczyniania się do zrozumienia znaczenia kulturowego miejsca i uczestniczenia w tym procesie. W odpowiednich przypadkach powinny mieć także zapewnioną możliwość uczestnictwa w konserwacji miejsca i zarządzaniu nim.
Artykuł 27. Zarządzanie zmianami
27.1 Wpływ proponowanych zmian na znaczenie kulturowe miejsca powinien być poddany analizie w nawiązaniu do potwierdzenia znaczenia i polityki zarządzania miejscem. Po analizie konieczna może okazać się modyfikacja proponowanych zmian, by lepiej zachować znaczenie kulturowe.
27.2 Istniejące konstrukcje, sposoby użytkowania, powiązania i znaczenia powinny być odpowiednio zarejestrowane przed wprowadzeniem zmian.
Artykuł 28. Naruszenie konstrukcji
28.1 Naruszenie istotnej konstrukcji do celów badań lub uzyskania dowodów powinno być jak najmniejsze. Badania miejsca poprzez naruszenie konstrukcji, w tym archeologiczne prace wykopaliskowe, należy podejmować wyłącznie w celu uzyskania danych niezbędnych do podjęcia decyzji w sprawie konserwacji miejsca lub w celu uzyskania istotnych dowodów, które w niedługim czasie mogą być utracone lub niedostępne.
28.2 Badanie miejsca wymagające naruszenia konstrukcji, oprócz przypadku, gdzie jest konieczne do podjęcia decyzji, może być właściwe, o ile jest zgodne z polityką danego miejsca. Takie badanie powinno opierać się na istotnych pytaniach badawczych, które potencjalnie mogą znacząco poszerzyć wiedzę, a nie można na nie odpowiedzieć w inny sposób oraz które minimalizują naruszenia istotnej konstrukcji.
Artykuł 29. Odpowiedzialność za decyzje
Organizacje i osoby odpowiedzialne za decyzje dotyczące zarządzania powinny być określone i powinny ponosić odpowiedzialność za każdą taką decyzję.
Artykuł 30. Kierownictwo, nadzór i wdrożenie
Wszystkie etapy powinny być prowadzane pod kierownictwem i nadzorem kompetentnych osób, zaś wszelkie zmiany powinny być wdrażane przez osoby posiadające odpowiednią wiedzę i umiejętności.
Artykuł 31. Dokumentacja dowodów i decyzji
Należy prowadzić rejestr nowych dowodów i dodatkowych decyzji.
Artykuł 32. Zapisy
32.1 Zapisy związane z konserwacją miejsca należy umieścić w stałym archiwum i udostępnić publicznie z zastrzeżeniem spełnienia wymogów w zakresie bezpieczeństwa i prywatności oraz w przypadku, gdy jest to właściwe z kulturowego punktu widzenia.
32.2 Zapisy dotyczące historii miejsca należy chronić i udostępnić publicznie z zastrzeżeniem spełnienia wymogów w zakresie bezpieczeństwa i prywatności oraz w przypadku, gdy jest to właściwe z kulturowego punktu widzenia.
Artykuł 33. Usunięta konstrukcja
Istotna konstrukcja, która została usunięta z miejsca, obejmująca zawartość, stałe elementy wyposażenia i przedmioty, powinna być skatalogowana i chroniona zgodnie ze swoim znaczeniem kulturowym O ile to możliwe i właściwe z kulturowego punktu widzenia, usunięta konstrukcja, obejmująca zawartość, stałe elementy wyposażenia i przedmioty, powinna być przechowywana w danym miejscu.
Artykuł 34. Środki finansowe
Należy zapewnić odpowiednie środki finansowe na konserwację.
Tłumaczenie: Anna Młodawska
Słowa zapisane pochyleniem, zostały zdefiniowane w artykule 1.