KARTA OCHRONY DZIEDZICTWA ARCHITEKTURY WERNAKULARNEJ – 1999
KARTA OCHRONY DZIEDZICTWA ARCHITEKTURY WERNAKULARNEJ – 1999
XII Zgromadzenie Generalne ICOMOS, Meksyk październik 1999
WPROWADZENIE
Dziedzictwo architektury wernakularnej stanowi główny przedmiot związku z tradycją i dumy wszystkich narodów. Zostało uznane za identyfikujący i atrakcyjny dorobek społeczeństwa. Objawia się ono w sposób nieformalny, ale jednak zorganizowany. Ma wymiar praktyczny, a jednocześnie przyciąga zainteresowanie i obdarzone jest dużymi walorami artystycznymi. Znajduje się w centrum życia współczesnego, ale zarazem stanowi zapis historii społeczeństwa. Chociaż jest dziełem człowieka, jest również wytworem czasu. Byłoby niegodne dziedzictwa ludzkości, gdyby nie podjęto starań o zachowanie tych tradycyjnych elementów ładu kulturowego, który stanowi o istocie egzystencji własnej człowieka.
Dziedzictwo architektury wernakularnej jest ważne, stanowi istotny wyraz kultury danej społeczności, jej stosunku do terytorium, a jednocześnie wyraża kulturową różnorodność świata.
Budownictwo wernakularne to tradycyjny i naturalny sposób tworzenia domostwa przez społeczności. Jest to proces ciągły, obejmują niezbędne zmiany i nieustanne przystosowania, będące odpowiedzią na ograniczenia społeczne i środowiskowe. Przetrwanie tej tradycji jest na całym świecie zagrożone przez procesy gospodarczej, kulturowej i architektonicznej homogenizacji. Sposób, w jaki należy stawić czoło tym procesom, stanowi fundamentalny problem, którym muszą zająć się społeczności, a także rządy, planiści, architekci, konserwatorzy i międzydyscyplinarne zespoły specjalistów.
Z powodu homogenizacji kultury i globalnych przemian społeczno-ekonomicznych architektura wernakularna na całym świecie jest w ogromnym stopniu narażona na zagrożenia spowodowane ryzykiem procesu jej zanikania i problemami związanymi z utratą dynamiki jej tworzenia i nieprzystosowaniem do współczesnych technologii i koncepcji rozwoju.
W związku z tym konieczne jest ustanowienie obok Karty Weneckiej zasad opieki i ochrony naszego dziedzictwa architektury wernakularnej.
ZAGADNIENIA OGÓLNE
1. Przykłady architektury wernakularnej można rozpoznać poprzez:
a) wspólny sposób budowania danej społeczności;
b) rozpoznawalny lokalny lub regionalny charakter budownictwa, będący reakcją na otoczenie;
c) spójność stylu, formy i wyglądu lub zastosowanie tradycyjnie ustalonych rodzajów budowli;
d) tradycyjną wiedzę w dziedzinie projektowania i budownictwa, przekazywaną w sposób nieformalny;
e) skuteczną odpowiedź na ograniczenia funkcjonalne, społeczne i środowiskowe;
f) skuteczne stosowanie tradycyjnych systemów budownictwa i technik rzemieślniczych.
2. Dowartościowanie i skuteczna ochrona dziedzictwa wernakularnego zależą od zaangażowania i wsparcia społeczności oraz użytkowania i utrzymania obiektów w przyszłości.
3. Rządy i kompetentne władze powinny uznać prawo wszystkich społeczności do zachowania własnych żywych tradycji, do ich ochrony przy pomocy dostępnych środków ustawodawczych, administracyjnych i finansowych i do przekazywania ich przyszłym pokoleniom.
ZASADY KONSERWACJI
1. Konserwację dziedzictwa architektury wernakularnej należy prowadzić przy zastosowaniu wiedzy międzydyscyplinarnej, jednocześnie uznając nieuchronność zmian i rozwoju oraz potrzebę poszanowania utrwalonej tożsamości kulturowej społeczności.
2. W ramach współcześnie prowadzonych prac dotyczących budynków, zespołów i osad wernakularnych powinno się respektować ich kulturowe wartości i tradycyjny charakter.
3. Architektura wernakularna rzadko jest reprezentowana przez pojedyncze budowle i najlepiej chronić ją przez zachowane i utrzymywanie w każdym regionie zespołów i osad o charakterze reprezentatywnym.
4. Dziedzictwo budownictwa regionalnego stanowi integralną część krajobrazu kulturowego i ten związek należy wziąć pod uwagę przy tworzeniu koncepcji konserwatorskich i rewitalizacyjnych.
5. Budownictwo wernakularne obejmuje nie tylko fizyczną formę i materiał budynków, obiektów i przestrzeni, ale również sposoby ich wykorzystania i pojmowania ich roli oraz tradycje i niematerialne skojarzenia i konteksty, które się z nimi wiążą.
WYTYCZNE W PRAKTYCE
1. Badania i dokumentacja Wszelkie prace przy budowli wernakularnej należy prowadzić ostrożnie i po uprzednim wykonaniu pełnej analizy jej formy i konstrukcji. Dokumentacja tych prac powinna być umieszczona w publicznie dostępnym archiwum.
2. Usytuowanie, krajobraz i zespoły budynków Interwencje w budowlach wernakularnych należy prowadzić w sposób, który pozwoli uszanować i zachować integralność ich usytuowania, ich związek z fizycznym i kulturowym krajobrazem oraz powiązanie pomiędzy jednym obiektem a drugim.
3. Tradycyjne systemy budownictwa Ciągłość tradycyjnych systemów budownictwa i umiejętności rzemieślniczych związanych z architekturą wernakularną ma zasadnicze znaczenie dla zachowania i ich oddziaływania oraz jest kluczowa przy naprawach i restauracji takich budowli. Umiejętności takie należy zachowywać, dokumentować i przekazywać nowym pokoleniom rzemieślników i budowniczych w ramach edukacji i szkoleń.
4. Wymiana materiałów i części Przebudowy podejmowane w odpowiedzi na uzasadnione wymogi współczesnego użytkowania należy prowadzić przy zastosowaniu materiałów, które pozwolą utrzymać spójność wyrazu, wyglądu, faktury i formy całej budowli, a także materiałów budowlanych.
5. Adaptacja Budowle wernakularne powinno się adaptować i ponownie użytkować w sposób respektujący integralność budowli, jej charakter i formę, a jednocześnie w zgodności z przyjętymi warunkami życiowymi. Tam, gdzie nie występuje przerwa w ciągłym użytkowaniu form architektury wernakularnej, interwencja może odbywać się na podstawie i zgodnie kodeksem etycznym obowiązującym w danej społeczności.
6. Zmiany i restauracja okresowa Zmiany powodowane upływem czasu powinny zyskać uznanie i zrozumienie jako ważny aspekt architektury wernakularnej. Dostosowanie wszystkich części obiektu do jednego okresu nie jest istotnym celem prac podejmowanych przy budowlach wernakularnych.
7. Szkolenia W celu zachowania wartości kulturowych wartości związanych z wizerunkiem architektury wernakularnej rządy, kompetentne władze, grupy i organizacje muszą położyć nacisk na poniższe elementy:
a) programy edukacyjne przeznaczone dla konserwatorów dotyczące zasad architektury wernakularnej;
b) programy szkoleniowe mające na celu wsparcie społeczności miejscowych w procesie zachowywania tradycyjnych systemów budownictwa, materiałów i umiejętności rzemieślniczych;
c) programy informacyjne rozwijające społeczną świadomość architektury wernakularnej – szczególnie wśród młodszego pokolenia;
d) sieci współpracy regionalnej w dziedzinie architektury wernakularnej w celu wymiany wiedzy i doświadczeń.
CIAV (Międzynarodowy Komitet Architektury Regionalnej):
Madryt, 30 stycznia 1996,
Jerozolima, 28 marca 1996,
Mikkeli, 26 lutego 1998,
Santo Domingo, 26 sierpnia 1998,
ICOMOS: Sztokholm, 10 września 1998
Tłumaczenie: Piotr Gumola.
I. HISTORY OF HERITAGE MANAGEMENT