Rethink Heritage

Na Węgrzech struktura instytucjonalna organów odpowiedzialnych za ochronę dziedzictwa kulturowego była wielokrotnie reorganizowana od 2010 r. Zasadniczym dokumentem pozostała jednak ustawa LXIV z 2001 r. – wielokrotnie modyfikowana; ostatnie zmiany pochodzą ze stycznia 2023 r. przypisuje ona ochronie i zarządzaniu obiektami (dziedzictwa materialnego i niematerialnego) nowo utworzonemu Ministerstwu Budownictwa i Transportu. Przyznano mu niemal wszystkie zadania związane z architekturą. W Centrum Wiedzy Lechnera, zapleczu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, pozostało tylko Centrum Dokumentacji i Informacji Spraw Budowlanych.

W Ministerstwie Budownictwa i Transportu kwestie związane z dziedzictwem są organizowane pod nadzorem Sekretariatu Architektury, składającego się z dwóch oddzielnych podsekretariatów: podsekretariat odpowiedzialny za zarządzanie dziedzictwem kulturowym zajmuje się zabytkami budowlanymi, światowym dziedzictwem i stanowiskami archeologicznymi, a podsekretariat Inspektoratu Zabytków zajmuje się natomiast artefaktami i skarbami sztuki. W ramach systemu podsekretariatów – Departament Światowego Dziedzictwa jest odpowiedzialny za koordynację i kontrolę 8 Węgierskich Obszarów Światowego Dziedzictwa, oficjalnie uznanych przez UNESCO. Podobnie jak w przypadku miejsc Światowego Dziedzictwa, odpowiedzialność za archeologię spoczywa również na niezależnym, Głównym Wydziale Archeologii.

Ochrona zabytków – według kategoryzacji ministerstwa na szczeblu państwowym – jest dwupoziomowa. Wyróżnia się zabytki chronione i wybitne zabytki chronione. Pozwolenia na budowę i modyfikację w ich przypadkach można uzyskać tylko przy profesjonalnym wsparciu centralnej rady architektoniczno-technicznej, do której również Węgierska Akademia Sztuki deleguje swojego członka. Ta scentralizowana struktura jest wspierana przez samorządy lokalne, które również odgrywają rolę w ochronie zabytków, ponieważ mają uprawnienia do wydawania lokalnych dekretów dotyczących ochrony zabytków na swoim terytorium.

Ustawa LXIV z 2001 r. zawiera również listę miejsc pamięci dwojakiego rodzaju: miejsc pamięci historycznej i narodowej, pierwsza obejmuje 52, druga  20 miejsc. Wyróżnia także wyjątkowe miejsce pamięci narodowej: teren węgierskiego parlamentu w centrum stolicy, Budapesztu. Wszelkie decyzje dotyczące miejsc pamięci historycznej i narodowej mogą być podejmowane wyłącznie w ramach dwóch komisji: Komisji ds. Miejsc Pamięci Narodowej i Pobożności (10 członków), działającej w ramach Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz Komisji ds. Wybitnych Miejsc Pamięci (5 członków), odpowiedzialnej za ochronę i opiekę nad terenem parlamentu węgierskiego, pod przewodnictwem marszałka izby. Wreszcie Komitet ds. Artefaktów Kulturowych (8 członków) wydaje oficjalne oświadczenia i zalecenia w związku ze skarbami sztuki i artefaktami o znaczeniu krajowym.

Węgierskie Muzeum Narodowe, Muzeum Historii Budapesztu, muzea powiatowe, lokalne muzea posiadające autoryzację archeologiczną, Centrum Badań Humanistycznych, Węgierski Instytut Badawczy, wydziały uniwersyteckie prowadzące kursy magisterskie z archeologii oraz konkretni badacze pod ścisłymi i szczegółowymi warunkami mogą prowadzić badania naukowe i prewencyjne wykopaliska na stanowiskach archeologicznych.

 RAMY PRAWNE

●        Ustawa LXXVII z 2011 r. o światowym dziedzictwie

●        Ustawa CXL z 1997 r. o muzeach, bibliotekach publicznych i usługach społeczności kulturalnych

●        Ustawa LXIV z 2001 r. o ochronie dziedzictwa kulturowego

  RATYFIKOWANE KONWENCJE MIĘDZYNARODOWE

●        Ustawa CXI z 2007 r. o ogłoszeniu Konwencji Florenckiej

●        Ustawa CX z 2012 r. o ogłoszeniu Konwencji Faro

●        Dekret Rządu 149 z 2000 r. w sprawie ogłoszenia Konwencji z Valletty

●        Ustawa nr 9 z 2014 r. o ogłoszeniu Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego

●        Ustawa nr 6 z 2008 r. o ogłoszeniu Konwencji UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego

●        Ustawa nr 29 z 2006 r. o Konwencji haskiej

●        Ustawa nr 38 z 2006 r. o ogłoszeniu Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego

●        Ustawa nr 21 z 1985 r. o ogłoszeniu Konwencji UNESCO w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego

●        Ustawa 2 z 1979 r. o ogłoszeniu Konwencji UNESCO dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury