O STRATEGII
Rada Europy 22 lutego 2017 r. przyjęła dokument „Europejska strategia na rzecz dziedzictwa kulturowego na XXI wiek” i od tego czasu jest on głównym zbiorem wytycznych dla państw członkowskich związanych z ich polityką kulturową i dziedzictwem kulturowym, poprzez ustanawianie i proponowanie wspólnych działań dla krajów europejskich.
Strategia jest bezpośrednią kontynuacją szeregu działań i deklaracji wydanych wcześniej przez Radę w celu uporządkowania i ujednolicenia działań dotyczących europejskiego dziedzictwa kulturowego na szczeblu europejskim, wyższym niż ogólnokrajowy. Wspólne działanie jest szczególnie potrzebne, ponieważ odizolowane państwa członkowskie nie są wystarczająco silne, aby samodzielnie stawić czoła wyzwaniom. Wspólna ocena – zarówno problemów, jak i ich rozwiązań – może stworzyć efekt synergii, zapewniając harmonijne i spójne działania w ramach zintegrowanego podejścia.
Ważnym wydarzeniem cyklu działań zmierzających do stworzenia Strategii był Europejski Rok Dziedzictwa, który odbył się w 1975 r., i został zwieńczony powstaniem Europejskiej Karty Dziedzictwa Architektonicznego (Karty Amsterdamskiej). Poza tym Rada Europy jest również odpowiedzialna za wdrażanie i monitorowanie następujących konwencji:
- Europejska Konwencja Kulturalna (1954);
- Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy (1985);
- Europejska Konwencja o Ochronie Dziedzictwa Archeologicznego (1992);
- Europejska Konwencja Krajobrazowa (2000);
- Konwencja ramowa Rady Europy o wartości dziedzictwa kulturowego dla społeczeństwa (2005).
Teoretyczne i polityczno-filozoficzne podstawy Strategii zostały jasno zadeklarowane już w deklaracji Namur z 2015 r. Obejmuje ona podstawowe wartości, takie jak: wartości demokratyczne, dobre zarządzanie, włączenie społeczeństwa obywatelskiego, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, równość i godność wszystkich osób, otwartość i dialog oraz wrażliwość na różnorodność. Deklaracja Namur zarysowuje również koncepcję i główną strukturę planowanego dokumentu, wymieniając kluczowe wyzwania, takie jak zmiany klimatu i zmiany społeczne, a także określa główne wytyczne – tematy Strategii; od społecznych po gospodarcze.
Strategia uwzględnia następujące wyzwania, poszukując jednocześnie odpowiednich narzędzi rozwiązania kluczowych problemów. Należą do nich:
- zmiana klimatu i rosnąca liczba katastrof spowodowanych przez człowieka lub klęski żywiołowe;
- wyzwania społeczne, takie jak zmiany demograficzne, problemy podziałów międzypokoleniowych i izolacjonizmu;
- wyzwania polityczne, takie jak łamanie wartości wolności i demokracji;
- wyzwania gospodarcze i zagrożenie kryzysem gospodarczym;
- rozprzestrzenianie się turystyki masowej na skalę światową.
W dokumencie uznano, że dziedzictwo kulturowe odgrywa kluczową rolę w reorientacji społeczeństw europejskich. Dialogi międzykulturowe, szacunek dla różnych tożsamości i różnorodności, a także poczucie przynależności do wspólnoty wartości stanowią dobrą podstawę dla tej inicjatywy. Dziedzictwo kulturowe to także kluczowy czynnik rozwoju społecznego i gospodarczego oraz nieoceniony zasób w dziedzinie edukacji, zatrudnienia, turystyki i zrównoważonych form rozwoju.
System Strategii zorganizowany jest wokół trzech priorytetowych komponentów: (1) społecznego, (2) terytorialnego i ekonomicznego, (3) wiedzy i edukacji. Można je zobrazować jako trzy kręgi, których pola wzajemnie się przenikają, tworząc cztery dodatkowe obszary. Głównym celem komponentu społecznego jest promowanie partycypacyjnego (dobrego) zarządzania, które jest realizowane przy zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego, z poszanowaniem dla różnorodności oraz z wzmocnieniem znaczenia dziedzictwa. Hasła komponentu terytorialnego i ekonomicznego obejmują zrównoważony rozwój, zatrudnienie, turystykę i eksploatację lokalnych zasobów. Wreszcie, kluczowe dla komponentu wiedza i edukacja są uczenie się przez całe życie, prowadzenie badań, tworzenie centrów wiedzy oraz opracowywanie programów nauczania i szkoleń.
Kolejne strony obejmują analizę trzech wyzwań i zaleceń Rady Europy.