Rethink Heritage

Program Funduszy na rzecz Ochrony Dziedzictwa Światowego Dziedzictwa Edynburga (Edinburgh World Heritage Trust) to organizacja charytatywna, której siedziba mieści się w Edynburgu, w Szkocji. Jej główną rolą jest ochrona, ulepszanie i promowanie miejsc światowego dziedzictwa miasta, w ramach którego, w 1995 r., wydzielono „Stare i Nowe Miasto Edynburga”. Indywidualny organ Programu Funduszy na rzecz Ochrony Dziedzictwa Światowego Dziedzictwa Edynburga został utworzony dzięki darowiznom Historycznej Szkocji i Miasta Edynburg. Powstanie instytucji poprzedzały: istniejący od 1971 roku Komitet Konserwacji Nowego Miasta Edynburga, udzielający właścicielom domów na georgiańskiej części Nowego Miasta grantów na utrzymanie posiadłości. Na Starym Mieście funkcjonował natomiast Komitet Konserwacji i Odnowy Starego Miasta w Edynburgu (później Edinburgh Old Town Committee for Conservation i Renewal Town Renewal Trust), działający od 1985 roku. Ostatecznie w 1999 roku połączono te dwa podmioty i powołano nową instytucję.

W latach 60. i 70. ubiegłego wieku sytuacja części Starego i Nowego Miasta – późniejszego obiektu Światowego Dziedzictwa – wyglądała inaczej niż obecnie. Na Nowym Mieście wiele zabytkowych budynków było w tak złym stanie, że gdyby nie szybka interwencja ratująca, konieczna byłaby ich rozbiórka. Głównym propagatorem idei wielkiego projektu renowacji był modernistyczny architekt Sir Robert Matthew. W wyniku jego starań wielu ochotników, architektów, geodetów przystąpiło do pracy nad poprawą obecnego stanu miasta. Zaczęto od sporządzenia planów działania i określenia dokładnego zakresu wymaganych prac, a od 1971 r. Komitet Konserwacji Nowego Miasta Edynburga starał się o wydawanie grantów dla właścicieli domów wymagających remontu. Wyzwaniem dla Starego Miasta, oprócz problemu ze złym stanem budynków, było przeciwdziałanie społeczno-ekonomicznemu, stopniowemu wyludnianiu się tego obszaru.

Od początku działalności obu komitetów, a później samego EWH, w ramach systemu dotacji sfinalizowano ponad 1500 projektów. Projekty te miały różną skalę, ale wszystkie przyczyniły się do poprawy krajobrazu ulicznego i jakości miejsc światowego dziedzictwa. Wiele z nich miało również istotny wymiar symboliczny, np. projekt Dwunastu Pomników, w ramach którego odrestaurowano ważne rzeźby krajobrazowe i pomniki, takie jak Narodowy Pomnik i pomnik Burnsa na Calton Hill, pomnik Melville'a na Charlotte Square czy konny pomnik króla Karola II na Parliament Square. Inne ważne projekty EWH to rewitalizacja niektórych zaniedbanych ulic w ramach projektu Twelve Closes, renowacja drabiny Jakubowej, która jest ścieszką ze schodami na Canongate, projekty konserwatorskie niektórych cmentarzy i kamienic (przy Canongate, Gilmour's Close), renowacja Acheson House, obecnej siedziby EWH, rewitalizacja ogrodu katedry Najświętszej Marii Panny i podobna inicjatywa w ramach projektu Greyfriars Kirkyard.

Program finansowania konserwacji

Program finansowania konserwacji jest kluczem do zachowania autentyczności obszaru światowego dziedzictwa Edynburga. Pozwala on zapobiec całkowitemu zniszczeniu budynków i zachować integralność historyczną miasta. Dotacja została ustanowiona przez Historic Environment Scotland, aby pomóc właścicielom domów i firm w okolicy we właściwym dbaniu o ich nieruchomości i w terminowym wykonywaniu wymaganych prac konserwacyjnych. Z dotacji mogą być sfinansowane następujące rodzaje prac konserwatorskich:

- usuwanie farby, naprawa i szpachlowanie elementów kamiennych;

- remont dachu, w tym części ołowianych, obróbka blacharska, prace stolarskie i murarskie kominów;

- szpachlowanie, tynkowanie, naprawa elewacji;

- odtworzenie brakujących detali architektonicznych;

- naprawa okien wraz z przywróceniem pierwotnego wzoru (układu);

- naprawa schodów i poręczy.

Szczególny nacisk położono na przywrócenie tradycyjnego stylu witrynom sklepowym, które były ważną cechą Edynburga od czasów wiktoriańskich. Celem programu finansowania była rewitalizacja zaniedbanych detali architektonicznych i nadanie ulicom spójnego (w tej różnorodności) charakteru. W przypadku przestrzeni publicznych finansowane są głównie rzeźby, pomniki, cmentarze, mury graniczne, zabytkowa zieleń oraz historyczne oświetlenie.

Właściciele prywatni i komercyjni mogą ubiegać się o dofinansowanie do 70% ceny kwalifikujących się prac, podczas gdy prace właścicieli instytucjonalnych lub charytatywnych są zwykle sfinansowane w około 20 – 40%. Dotacja może być zwrotna, bezzwrotna lub może stanowić połączenie obu tych form. Bezzwrotna dotacja musi zostać zwrócona jedynie wtedy, gdy nieruchomość zostanie sprzedana lub przekazana w ciągu 2 lat po zakończeniu projektu, a kwota dotacji wynosi maksymalnie 50 000 funtów. W przypadku dotacji zwrotnej, może zostać ona zwrócona w formie nieoprocentowanej tylko wtedy, gdy prywatny właściciel sprzedaje lub przekazuje nieruchomość. Jeśli jest to nieruchomość komercyjna, należy ją spłacić dopiero po 10 latach (i oczywiście w dowolnym momencie, jeśli nieruchomość zostanie później sprzedana lub przeniesiona).

EWH zajmuje się nie tylko przydzielaniem dotacji, ale jest obecny od początku do końca procesu jej realizacji, służąc radą, fachową pomocą i materiałami pomocniczymi dla wszystkich rodzajów prac. Zarówno wniosek, jak i raport końcowy z wykonanych prac konserwatorskich wymagają odpowiedniej oceny, której dokonują współpracownicy EWH oraz zaangażowani rzeczoznawcy budowlani i architekci konserwatorzy.

Dotacja na kryzys klimatyczny

Globalnie identyfikując zmiany klimatu jako jedno z największych współcześnie zagrożeń, radykalnie wpływających na naszą przyszłość, EWH zainicjowała specjalny rodzaj grantu, aby jak najszybciej zacząć stawiać czoła temu wyzwaniu. Pierwszym krokiem było stworzenie w 2020 roku Strategii i Manifestu Klimatycznego, którego głównym celem jest zebranie i zdefiniowanie najlepszych praktyk polityki klimatycznej. Dwa ważne punkty strategii to: podjęcie kroków w kierunku zerowej emisji netto, poprzez zmniejszanie z roku na rok emisji dwutlenku węgla oraz zwiększenie odporności dziedzictwa na możliwe skutki zmian. Link do 10-punktowego manifestu:

Podobnie jak w przypadku ogólnego programu finansowania konserwacji, dotacja klimatyczna wspiera rozwój i prace konserwacyjne w obrębie Miejsca światowego dziedzictwa i obszarów przyległych, poprzez poprawę efektywności energetycznej drzwi i okien, które wymagają wymiany na wersje o historycznym wyglądzie i jednocześnie o lepszych parametrach cieplnych. Innym ważnym działaniem jest ulepszenie urządzeń będących w stanie odprowadzać większą ilość wody deszczowej, zapobiegając w ten sposób uszkodzeniom wnętrz i elewacji powodowanym przez wodę. Fundusze są bezzwrotne i ograniczone do 25 000 funtów, ze 100% finansowaniem w fazie projektowania i 70% na kwalifikujące się prace.

Dalsze działania

Poza stymulowaniem i koordynacją dotacji na budownictwo zabytkowe i klimat, EWH jest odpowiedzialne za szereg innych ważnych działań w Edynburgu. Do jego dalszych kluczowych zadań należy opracowywanie i utrzymywanie planu działań na rzecz promocji i wzmacniania charakteru obiektów, doradzanie szkockim ministrom i władzom lokalnym w kwestiach związanych z rozwojem, monitorowanie obiektów z ramienia szkockich ministrów oraz promowanie miejsc poprzez edukację, organizację konferencji i wystaw. Ponadto EWH realizuje wiele różnych projektów lokalnych i międzynarodowych, które pomagają promować i utrzymać tradycyjne branże budowlane, a także organizuje różne szlaki dziedzictwa dla mieszkańców i odwiedzających, aby mogli oni lepiej poznać miasto, wychodząc poza główne atrakcje miasta na alternatywne ścieżki. Wreszcie, jako organizacja charytatywna, EWH w naturalny sposób zbiera również datki na funkcjonowanie instytucji oraz na realizację programów grantowych i innych.