ROZWÓJ KONCEPCJI DOMU OD NAJDAWNIEJSZYCH CZASÓW

V. TRADITIONAL BUILDING TECHNIQUES
ZASADY

Pierwszym miejscem schronienia dla człowieka była niewątpliwie jaskinia. Na początku była to jaskinia naturalna, zapewniająca – dzięki ochronie z pięciu stron – bierne bezpieczeństwo. Szóstą stronę, frontalną – przy użyciu prostej broni i rąk – chroniła głowa rodziny. Jaskinia jest naturalnym schronieniem, chata jest zaś wytworem zbudowanym przez człowieka pierwotnego (Oliver 2006). Używanie rozumu zamiast siły fizycznej przyszło później, wraz z ogniem.

Ogień nie był wynalazkiem człowieka pierwotnego. Natura zesłała go wraz z piorunami, ale do jego wykorzystania potrzebne były mentalne zmiany człowieka. Strach przed ogniem został wyeliminowany, a do życia codziennego wprowadzono ogień rozniecany ręcznie. Strach przed ogniem nadal utrzymywał się w świecie zwierząt, gdy człowiek używał ognia do gotowania, pieczenia, oświetlenia i ochrony (Egenter 1992).

W teorii, na przykładzie ognia można również pokazać rozwój społeczeństwa. Płomień działa cyrkularnie; skupia się wokół źródła, ze słabnącym wraz z odległością efektem cieplnym, świetlnym i ochronnym. Pojawia się jednak kilka problemów: w środku jest za gorąco, jest niebezpiecznie ze względu na ryzyko poparzenia, a ocieplenie działa tylko z przodu, z tyłu jest zaś zimno i cieniście. Większy ogień jest bardziej efektywny, ale i bardziej niebezpieczny. Te obserwacje stały się podstawą stworzenia starannej konstrukcji kominka do praktycznego wykorzystania ognia.
Relacja między różnymi elementami architektury jest niezależna od wielkości lub złożoności projektu budowlanego: jest tak samo istotna w przypadku prostych konstrukcji, jak w przypadku tych złożonych (Lehner 2016).

Zasady budowania domów pierwotnych są podporządkowane cechom ognia – tym, w jaki sposób ciepło promieniuje od jego źródła. To prowadzi do najprostszej figury geometrycznej: koła (rozumianego jako geometryczne miejsce punktów o tej samej odległości od środka). Kolistość jest również podstawową zasadą życia społecznego – z centralnie umiejscowioną głową i pozostałymi członkami społeczeństwa w równej randze (Egenter 1992). Schemat budowania w klasycznym społeczeństwie greckim opiera  się na szkieletowej konstrukcji jednokomórkowej chaty na okrągłym planie, z ogniem pośrodku. Taki jest też zamysł organizacji państwa według Platona.
W teorii, dom składa się z trzech części: fundamentu jako łącznika gruntu z bryłą, bryły ścian, która organizuje czynności użytkowników, oraz z dachu, który chroni przed warunkami atmosferycznymi.

WYKONANIA

Tradycyjna chata jest efektem umysłowych i fizycznych możliwości człowieka pierwotnego – złożone kompozycje ukazują jego potrzeby, możliwości oraz zdolność do łączenia elementów w naturalnych warunkach. Ogień jako byt fizyczny odpowiada zarówno mentalnemu schematowi społeczeństwa, jak i technicznemu wykonaniu kształtu chaty (można go rozumieć jako kształt techniczny w rzucie i jako schemat w przekroju).

Kamień ma wyraźnie większą trwałość niż konstrukcje drewniane, stąd nie sposób pisać o historii architektury w jej chronologicznym rozwoju (Lehner 2016).
Budowę chaty zaczyna się od zabezpieczenia jej zawartości – w pierwszej kolejności przed ogniem, ludźmi i zwierzętami. Podstawowa chata jest budowana; jako szkielet, gdy dostępne jest drewno; oraz na wspornikach z kamieni, jeśli dostępny jest kamień (Juvanec 2013).

Nie mamy informacji o dachach jaskiniowych mieszkań wykopanych w ziemi. Okrągłe konstrukcje drewniane, tj. palisady ułożone w konstrukcję szkieletową, można znaleźć w Irlandii jako crannog (w Szkocji crannag). Na sztucznych wyspach na planie koła znajdują się drewniane belki pokryte słomą, które pochodzą z czwartego tysiąclecia p.n.e.

Mniejsze, okrągłe konstrukcje na wspornikach, takie jak grobowce, można znaleźć na granicy Jemenu z Arabią Saudyjską; archeolodzy datują je na V tysiąclecie p.n.e. (Steimer 2001). Nuraghe – okrągła wieża na Sardynii, również trzykondygnacyjna, pojawia się w drugim tysiącleciu p.n.e. Kamienne schronienia, używane jako chaty pasterskie, są dobrze znane od połowy XVI wieku, a „tipi”, przenośny namiot stożkowy, wykonany ze skór lub płótna na ramie z tyczek, używany przez Indian w Ameryce Północnej, jest o dwa wieki młodszy. Użycie dłuższych elementów – dłuższych kamieni czy bali, wpłynęło na konstruowanie wzdłużne, zastępując koło – kwadratem, a ostatecznie – prostokątem.

W ogrzewanym domu palenisko (otwarty ogień) znajdował się na środku pomieszczenia. Kolejnym krokiem było podniesienie paleniska z podłogi na dogodniejszą wysokość, ogień nadal był otwarty, nieprzyjemny i niebezpieczny dla zdrowia. Następnie zmieniono położenie paleniska ze środka pomieszczenia na ścianę boczną. Budowa pieca polegała na wykonaniu kominka zamkniętego w murach, sterowanego u wejścia. Ostatecznie palenisko zostało przeniesione do przedsionka, umożliwiając stworzenie przejrzystego i higienicznego pokoju dziennego.

Dom wernakularny składał się z salonu z piecem, przedsionkiem jako kuchnią, łączącym główne wejście z tylnym i z innymi pomieszczeniami pełniącymi funkcje sypialni. Na innych kondygnacjach dodano również dodatkowe pomieszczenia, takie jak magazyny, spichlerze, piwnice, a później stajnie.

Last modified: Tuesday, 24 October 2023, 11:30 AM