CEGŁA SUSZONA I BUDOWLE ZIEMNE
Glina jest naturalnym materiałem. Może być stosowana jako trwały materiał budowlany także w cegłach. Pierwszym znanym sposobem było suszenie cegieł na powietrzu lub ich wypalanie. Adobe, czyli cegły suszone na powietrzu, są materiałem kruchym, cegły wypalane są znacznie trwalsze (Vegas Mileto 2007).
Daub, będący mieszaniną gliny, kruszywa i wody, twardnieje pod wpływem powietrza, pozostaje jednak kruchy. Cięte włókna słomy są używane głównie do wzmocnienia gliny, a czasem i kamienia, na przykład we Francji (Juvanec 2010).
Istnieją dwa sposoby wyrabiania surowej gliny: ręczne ugniatanie oraz ubijanie za pomocą nóg. Powstałe formy mogą przyjmować dowolne wymiary. Wielkość formy jest determinowana tym, w jaki sposób materiał ma służyć ludziom. Adobe oznacza użycie suszonych na powietrzu cegieł, wykonanych ręcznie.
Wypalane cegły są identyczne jak suszone cegły, te drugie muszą jednak być wypalane w wysokiej temperaturze, co wymaga energii ognia.
Cob walling oznacza konstrukcję powstałą z ugniatanej gliny. Pierwszy etap budowania stanowi praca ręczna. Najbardziej prymitywną metodą jest ręczne ugniatanie, bez nadawania kształtu. Szczególnym problemem jest samo podzielenie pracy na etapy, ponieważ nie można zagnieść całej ściany w jednej części (Juvanec 2010). Oznacza to budowanie danej struktury w sekwencjach.
Gliniane konstrukcje muszą zostać wzmocnione. W tym celu używano iglastych gałęzi, w Słowenii jałowca, a także słomy.
Gliniane konstrukcje z biegiem lat stają się twardsze. W Słowenii można znaleźć chaty, które mają około stu lat i są w idealnym stanie.
Technologia ubijania (Rammed technology) polega na użyciu ciężkiego narzędzia do ubijania ziemi (np. daub, glina), znajdującej się pomiędzy ramą (dwoma równoległymi deskami). Istotne jest tu sprasowanie materiału, aby wycisnąć z niego całe powietrze, którego obecność zmniejszyłaby nośność konstrukcji (Juvanec 2010).
Ściana z gliny nie jest szczególnie twarda i nie ma wiecznej żywotności. Oba te problemy rozwiązuje regularna konserwacja. Małe pęknięcia można pokryć mieszanką gliny i wody.
Glina, kruszywo oraz woda muszą być mieszane; ręcznie, lub częściej – stopami, w nadającą się do użytku mieszaninę. Wypełnia się nią drewnianą formę, poprzez wciskanie jej stopami lub za pomocą młotka. Pasy konstrukcyjne, wykonane w jeden dzień, mają do 50 cm wysokości. Po wysuszeniu ściany forma przesuwana jest do góry pod kolejny pas. Pasy są nadal widoczne na gotowej ścianie.
Otwory, które pozostają po usunięciu listew poziomych stają się otworami wentylacyjnymi w stajniach, a w mieszkaniach wypełnia się je tym samym materiałem.
Ubita glina wymaga wzmocnienia: we Francji stosuje się kamienie, w Panonii słomę. Ostrza słomy są cięte na kawałki o długości około siedmiu centymetrów – zastosowanie dłuższych ostrzy, ze względu na wilgoć, zmniejszyłoby wytrzymałość mieszanki gliny. Spowodowałoby rozdarcie ostrzy słomy i mieszanina gliny miałaby rzadką konsystencję. Stuprocentowa zagęszczalność ma ogromne znaczenie dla konstrukcji ubijanej.
Podczas gdy budowa jest zadaniem mężczyzny, konserwacją domu – przynajmniej raz w roku – zajmowała się gospodyni domowa. Miało to związek ze świętami religijnymi: w każdą Wielkanoc, święto wiosny, dom musiał być świeżo malowany. Ściany przed malowaniem należało odrestaurować tynkiem wapiennym, którym zasklepiane były rysy i pęknięcia.
Domy lub wieże w Jemenie buduje się według tej techniki aż do jedenastu kondygnacji (Oliver 2003, Vellinga 2007). Posiadają one swego rodzaju system samokonserwacji, w którym pochyła ściana jest zalewana spływającą wodą (pochodzącą z wód opadowych), pokrywającą jednocześnie ewentualne rysy i pęknięcia (Juvanec 2010). Ręczne malowanie, mniej lub bardziej, wpływa jedynie na aspekt wizualny budowli.
Adobe to gliniana cegła suszona na słońcu bądź na powietrzu. Gliniana mieszanina błota, kruszywa, wody i materiału wzmacniającego (słomy) jest wciskana w drewnianą ramę, która nadaje jej kształt.
Nazwa adobe jest zniekształceniem słowa dobie (Spears 1986).
W przypadku konstrukcji budowanych z mniejszych elementów pojawia się nowy problem. Dążenie do regularnych rozmiarów budowli, wymaga zrozumienia systemu stosunków wymiarów, które muszą umożliwiać stworzenie kompozycji poziomej w planie i przekroju oraz zmiany rytmu kompozycji i stałego stosunku długości do szerokości, ponieważ długość cegły warunkuje grubość ściany (Juvanec 2010).
Forma adobe składa się z desek, krzyżowej konstrukcji złożonej z prostokątów. Przestrzenie siatki są wypełnione gliną, zmieszaną z kruszywem i wodą oraz wzmocnione – podobnie jak w technologii ubijania (rammed technology) – słomą. Powstałą mieszanką wypełnia się ramy, wyciska je i wyrównuje ręcznie lub za pomocą drewnianych desek. Po kilku dniach forma jest wyjmowana, a cegły są suszone na słońcu. Po kilku dniach cegły są obracane, a następnie suszone w pozycji bocznej.
Ściana z cegły adobe tworzy konstrukcje przez zachodzenie na siebie narożników na zasadzie naprzemienności we wszystkich kierunkach, w tym także w górę.
System adobe przybył do Europy z Afryki Północnej i rozpowszechnił się we wszystkich krajach śródziemnomorskich o gorącym klimacie.
Plecionka to technika konstrukcyjna polegająca na przeplataniu całych lub połamanych gałęzi. Plecione konstrukcje posiadają wprawdzie funkcje zasłaniające, ale – ze względu swoją budowę – nie chronią dostatecznie przed wiatrem, chłodem i ciepłem. Nadają się one do przechowywania przedmiotów codziennego użytku w suchych warunkach. Przykłady mieszkań o konstrukcji tego typu są niezwykle rzadkie.
Plecionka i daub to niezwykły system konstrukcyjny: jest połączeniem plecionki z gliną. System ten jest trudny do sklasyfikowania ze względu na połączenie różnych materiałów. Pojawia się pytanie: czy jest to system konstrukcyjny z drewna, pokryty gliną, czy też jest to konstrukcja z gliny, wzmocniona plecionką?
Taka konstrukcja wymaga obramowania, technikę tę można stosować jako wypełnienie paneli w konstrukcji drewnianej, szczególnie w jej górnych, szczytowych partiach. Na Równinie Panońskiej tą techniką wykonuje się ściany stajni.
System proporcji jest ważny w kompozycjach składających się z mniejszych elementów, ponieważ długość bali zależna jest od gatunku drzewa, a wymiary domu z bali są uwarunkowane właściwościami drewna, z których ten powstał. Podobnie jest z deskami, które warunkują wysokość ubijanych ścian – te mogą mieć różne wymiary.
Cegły są elementami budującymi i łączącymi kompozycję ściany. Cegły determinują kształt siatki i fizyczne wymiary ściany, a proporcja między szerokością, wysokością i długością cegły ma ogromne znaczenie. Teorię proporcji należy traktować w kategoriach teorii, w praktyce jednak – najważniejszym i podstawowym wymaganiem było to, aby elementy konstrukcyjne na siebie zachodziły.
Określenie wymiarów modułowych jest potrzebne zarówno w przypadku cegieł suszonych, jak i wypalanych – następuje ono zgodnie z teorią proporcji.
Najbardziej kompatybilna koordynacja modułowa wykorzystuje równanie z powielającymi się liczbami: 1, 2, 4 i odpowiadającym im kolejno – wysokości, szerokości i długości. Moduł 4 jest zdefiniowany jako dwukrotność wartości 2, a 1 to połowa 2. Siatka modułowa dla elementów tworzących ścianę zaczyna się od „jedynki” i jest mnożona. Umożliwia to stworzenie ściany o szerokości 2 lub 4, komponowanej w kierunkach podłużnych lub poprzecznych.
Teoria proporcji jest stosowana niezależnie od wymiarów cegły. Ściana może być w praktyce złożona na szerokość dwóch lub czterech modułów: jako ściana nośna w czterech i jako ściana działowa w 2 modułach. Ściany zewnętrzne muszą być szerokie również ze względu na lepszą izolację termiczną.