TECHNIKI MALARSKIE I TYNKARSKIE
Niektóre materiały wymagają zabezpieczenia powierzchni poprzez malowanie, inne są malowane, aby nadać im lepszy wygląd. Konieczna jest ochrona powierzchni przed warunkami atmosferycznymi, głównie przed wilgocią, słońcem (promieniowaniem ultrafioletowym), upałem i wpływem różnic temperatury.
Malowanie to bardzo cienka warstwa materiału, odporna na niektóre wpływy zewnętrzne. Ochrona ta ma ograniczoną żywotność i musi być powtarzana. Tylko nowoczesne materiały malarskie nie zawierają pigmentu i mogą być przezroczyste. Pigmenty to pierwotnie specjalne ziemie dodawane do cieczy. Przeważnie były one barwy brązowej, czerwonawą można było uzyskać dzięki dodaniu krowiej krwi.
Na Nizinie Panońskiej widać szary pas na dole pobielonych ścian budynków: szary kolor zniechęca kury do zbierania wapna potrzebnego do utwardzania jaj. Ściany otwarte na podwórko są bielone, a tylne ściany są ciemne, brązowe lub czerwone. Niebieski kolor nalotu wapiennego jest wynikiem miedziowego zraszania winnic przeciwko insektom i szkodnikom.
Częściowo pomalowane ściany pełnią jedynie funkcję dekoracyjną: wapienne bielenie wokół okien w krajach arabskich ma względy higieniczne – chroni przed insektami. Krzyżyki i róże w rogach okien w architekturze drewnianej Słowacji to czysta dekoracja, pokazująca znaczenie tych elementów.
Tynk jest materiałem budowlanym, służącym jako wykończenie powierzchni, pokrycie i zabezpieczanie ścian wewnętrznych i zewnętrznych. Tynk to gruba warstwa gipsu, wapna lub cementu zmieszana z wodą i piaskiem, nakładana na powierzchnię ściany. To zabezpieczenie jest trwalsze niż malowanie, problemem jest jego grubość, tynk z czasem może się odkleić.
Tynk musi mocno przylegać i to jest najważniejszy problem: wysychanie zarówno materiału ściennego, jak i tynku, może uszkodzić ściany, a tynk może się rozpaść. Gładkie ściany się do tego nie nadają. Ich powierzchnie muszą być chropowate, z dużą ilością małych lub większych elementów, do których może przylegać tynk, np. do ciętego drewna, powierzchni murów kamiennych lub ceglanych, składających się z cegieł i zaprawy łączącej, która nadaje się do dobrego wiązania.
Tynk gliniany jest najstarszą, a zarazem najbardziej trwałą alternatywą dla nowoczesnych tynków. Charakteryzuje się niższą energiochłonnością niż inne, nowocześniejsze tynki mieszane z materiałem łączącym. Tynk gliniany wymaga zbrojenia, co zwiększa jego wytrzymałość, oddycha i nie wymaga malowania.
Tynk gipsowy ma bardzo krótki czas wiązania: to dobra, ale i zła wiadomość – krótki czas jego twardnienia stwarza istotne problemy w pracy. Z drugiej strony twardość tynku gipsowego wpływa na to, że może on być stosowany również jako materiał nośny między drewnianymi belkami.
Najbardziej użytecznym tynkiem jest tynk wapienny, będący kompozytem wodorotlenku wapnia i piasku zmieszanego z wodą. Ostateczny efekt uzyskuje się poprzez przemianę dwutlenku wapnia w węglan wapnia (wapień). Jest on bardziej elastyczny niż gips i lepiej oddycha niż tynki cementowe, ale nie jest tak trwały jak tynk gliniany.
Tynk jest zwykle bielony, z powłoką wapienną, odnawianą co najmniej raz w roku.
Wewnętrzny tynk przykrywa konstrukcję ściany i stanowi dobrą bazę pod malowanie. Tynki wapienne można pokrywać farbami wapiennymi: ważne jest użycie materiału o tym samym podłożu. O ile tynk jest grubym wyrównaniem elementów ścian, o tyle malowanie jest cienką powłoką.
Ściany w bardziej reprezentatywnej architekturze mogą być wyposażone w detale dekoracyjne, takie jak freski, sgraffito i techniki stiukowe.
Fresk to metoda malowania pigmentów wodnych na świeżo nałożonym tynku. Kolory powstają poprzez zmieszanie suchych, sproszkowanych pigmentów w wodzie, po czym wysychają i wiążą się z tynkiem, stając się trwałym elementem ściany. Malowidła te są odporne na warunki atmosferyczne i można je znaleźć także na zewnętrznych ścianach niektórych kościołów.
Sgraffito jest sztuką malarską, wykonywaną przez wycięcie kolorowej powierzchni w gipsie. Tynk jest zabarwiony kruszywem, a powierzchnia wybranym kolorem, nacięcia pokazują kolor tynku, rysy odsłaniają fragmenty leżących poniżej warstw. Dekoracja ta ogranicza się głównie do linii, ale jest bardzo przydatna na powierzchniach do podkreślania elementów budowlanych konstrukcji, cegieł, kolumn, gzymsów, itp.
Stiuk to materiał powszechnie stosowany w dekoracji architektonicznej baroku, w której elementy są dodawane do powierzchni ściany, wykonane z kruszywa, spoiwa i wody. Spoiwo gipsowe jest najczęściej używane ze względu na swoją twardość i krótki czas utwardzania. Gips powstaje poprzez podgrzanie surowego materiału do około 150 stopni Celsjusza. Po zmieszaniu z wodą, suchy proszek gipsowy przekształca się w „gips”, który zaczyna wiązać się około dziesięć minut po wymieszaniu, a ostateczną twardość uzyskuje się po trzech dniach. Stiuki można stosować jako listwy narożne lub jako dekorację liniową na ścianach i sufitach. Jest to dekoracja trójwymiarowa, listwy można formować w kilka profili za pomocą prostych form.
Stiuki były najważniejszą dekoracją rzeźbiarską w architekturze baroku, umieszczaną nie tylko na ścianach i krawędziach, ale także na kulistych powierzchniach kopuł i łuków.